تطبیق تاریخی؛ امکان‌سنجی و معیارشناسی

مطالعات تطبیقی یکی از روش‌های مقبول تحقیق در علوم انسانی به‌شمار می‌آید که طی آنها، محقق با مقایسة دو پدیده یا دیدگاه با یکدیگر و بررسی وجوه تشابه و تفاوت آنها، شناخت عمیق‌تری نسبت به آنها پیدا می‌کند. محققان تاریخ برای بررسی علل رویش و فراز و فرود تمدن‌ها، از مقایسة تمدن‌ها بایکدیگر استفاده می‌کنند؛ یا با تطبیق تاریخ بر زمانة خود، شناخت خویش را از زمانة خود عمق می‌بخشند. ولی شاید بعضی از محققان از مطالعات تطبیقی در تاریخ، به علت برخی دشواری‌ها، همچون گرفتار آمدن در دام تطبیق‌های ناروا پرهیز ‌کنند و حتی آن را غیرممکن و غیرعلمی تلقی نمایند. در این پژوهش، بعد از بیان دلایل امکان تطبیق تاریخی، دو دیدگاه‌ افراطی و تفریطی موجود در خصوص تطبیق‌ تاریخی، نقد گردیده است، و اموری همچون شناسایی شباهت‌ها و عبور از شباهت‌های ظاهری به شباهت‌های باطنی، ارزیابی عدم تاثیر وجوه تمایز در وجوه تشابه، بهره‌وری از قالب‌های فراگیر به عنوان معیار و روش علمی تطبیق تاریخی معتبر مطرح شده است.