بازشناسیِ انتقادی چند گزارش شیخ صدوق دربارة واقعة عاشورا

در میان گزارش‌های مورخان و محدثان اخبار عاشورا، گزارش‌های شیخ صدوق از این واقعه از آن‌رو شایان مطالعه و بررسی است که عمدة گزارش برجای‌مانده از مقتل وی، مبتنی بر اخبار امامان معصوم علیهم السلام، به‌ویژه امام صادق علیه السلام، است. پژوهش حاضر پس از ارائة شرح کوتاهی از زندگی و شخصیت علمیِ شیخ صدوق، به نقد و واکاویِ سندی و محتوایی خبری طولانی از امام صادق علیه السلام در بارة واقعة عاشورا از ابتدا تا فرجام آن، می‌پردازد. شیخ صدوق این روایت را در مجلس سی‌ام کتاب «الامالی» خود از محمدبن عمر بغدادی و او از کتاب ابوسعید حسن‌بن عثمان‌بن زیاد تُسْتَری نقل کرده است. نتیجة بررسیِ سند این روایت حاکی از آن است که حسن‌بن عثمان‌بن زیاد تستری که این خبر از کتاب او نقل گردیده - نزد اندیشمندان شیعه توثیق نشده و در منابع رجالیِ اهل‌سنت، به جعل حدیث و نسبت دادن احادیث دیگران به خود، متهم است. بررسیِ محتواییِ این خبر،‌ اشکالات و کاستی‌هایی را می‌نمایاند که انتساب این روایت را به امام صادق علیه السلام، دشوار می‌سازد. افزون بر این، برخی از اخبار دیگر دربارة این واقعه نیز که در مجالس دیگر کتاب مزبور آمده، نقد و بررسی شده است.