شناسایی حق تعیین سرنوشت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در پرتوی نظریه قدرت موسس

حق تعیین سرنوشت یکی از اساسی ترین حق های حقوق بشری است. در رویکرد حقوق بشری، انسان عاقل، دارای اراده آزاد و ویژگی خودمختاری است و دارای حق تعیین سرنوشت خویش می باشد. مطابق نظریه قدرت موسس نیز حق حاکمیت نسل های یک ملت در تعیین سرنوشت خویش نمی تواند در ساختارهای سیاسی حقوقی که مخلوق اراده ملت است، محدودشود. در این پژوهش درصدد شناسایی ماهیت حق تعیین سرنوشت در قانون اساسی ایران برآمدیم. در این زمینه به دو دیدگاه رسیدیم: دیدگاه مبتنی بر حاکمیت دین بر اراده سیاسی ملت و دیدگاه مبتنی بر عدم محدودیت اراده ملت در حق تعیین سرنوشت خویش. نظراول با قرائت حقوق بشری از حق تعیین سرنوشت منطبق نبوده و این حق با اتخاذ این نظر صرفا جنبه شکلی می یابد. نظر دوم هرچند در مبنا منطبق با رویکرد حقوق بشری است و حق تعیین سرنوشت را منطبق با قرائت حقوق بشری آن مورد پذیرش قرار می دهد لکن در عمل با توجه به برخی اصول قانون اساسی و ساختار سیاسی ایران با چالش هایی مواجه است که برطرف نمودن آن ضروری می باشد. درغیر این صورت حق تعیین سرنوشت صرفا در لفظ مورد پذیرش قرار گرفته و هیچ اثر عملی نخواهد داشت.

Identifying the Right to Self-Determination in the Constitution of the Islamic Republic of Iran in Light of Constituent Power Theory

The right to selfdetermination is amongst the most fundamental rights enumerated in human rights law. In the human rights approach, the wise man has free will and autonomy and the right to selfdetermination. according to the constituent power theory, the sovereignty of generations of a nation in selfdetermining cannot be limited in the political legal structures created by the will of the nation. In this research, it is sought to identify the nature of the right to selfdetermination in the Constitution of Iran. In this regard, two points were considered: a view based on the supremacy of religion on the political will of the nation and the other one is based on the nonlimitation of the will of the nation on right to selfdetermination. The first viewpoint is not consistent with the readings of the right to selfdetermination under human rights law. Although the second point is based on the human rights approach, in practice, due to the fact that constitutional principles and political structure of Iran is faced with some challenges, it is necessary for them to be resolved. Otherwise, the right to selfdetermination is admitted only in theory and there will be no practical effect.