تحلیل حقوقی نسبت سنجی حق دسترسی عموم به اطلاعات با تحقق حقوق شهروندی با تاکید بر نظام حقوقی ایران

حق دسترسی به اطلاعات یکی از اصول بنیادین حکومت‌های دموکراتیک و از مصادیق مهم نسل اول حقوق بشر و تضمین کننده حقوق شهروندی است. حقوق بشر به عنوان حقوق پایه و اولیه، تکلیف و تعهدی بنیادین است که مشروعیت آن مشروط به طرح و تصریح در قانون اساسی نیست اما حقوق شهروندی تنها در یک رابطه حق و تکلیفی وضعی قابل تحقق است و به موازات هر حقی برای شهروند، تکلیفی نیز وجود دارد. شناسایی و تضمین حق مزبور با گسترش سریع شبکه­های اجتماعی به یکی از مهمترین مصادیق تحقق حقوق شهروندی در نظام حقوقی ایران تبدیل شده ­است. علیرغم تصویب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات سال 1388، تاکنون ضمانت اجرایی خاصی اندیشیده نشده است و نقاط ضعفی مانند ابهام و اجمال در تعاریف و مفاهیم، فقدان تشکیل کمیسیون موضوع ماده 18، از عوامل عدم تحقق حق مزبور است. پرسش اصلی این است که اصول حاکم بر مقررات­گذاری نظام حقوقی ایران در حوزه حق دسترسی به اطلاعات چیست و تاثیر آن بر تحقق حقوق شهروندی چگونه است؟ فرضیه اصلی این ­است که آیا ظرفیت‌شناسی مقررات­گذاری نظام حقوقی ایران می­تواند در حوزه حق دسترسی به اطلاعات و بر تحقق حقوق شهروندی تاثیرگذار باشد.

Legal Analysis of the Right of Access to Information by Realizing Citizenship Rights with an Emphasis on the Iranian Legal System

Right of access to information is one of the fundamental principles of democratic governments and the most important example of the first generation of human rights that guarantees the citizenship rights. The human rights, as the basic rights, are a fundamental obligation and commitment the legitimacy of which isnot subject to stipulation in the constitution. However, the citizenship rights can only be realized under the prescriptive duty that an obligation exists along with any right for the citizen. With the rapid expansion of social networks, identifying and guaranteeing the right has become one of the most important examples of the realization of citizenship rights in the legal system of Iran. Despite the adoption of the law on freedom of publication and access to information adopted in 2009, no specific executive guarantee has been contemplated. Weaknesses such as ambiguity and shortcomings in definitions and concepts, lack of the formation of a commission under article 18 of the mentioned law are factors of nonfulfillment of the right. The main question is what are the principles governing the regulation of the Iranian legal system in the area of ​​the right of access to information and how do they affect the realization of citizenship rights? The main hypothesis is that knowledge about the capacity of the Iranian legal system in the area of ​​the right of access to information can be effective on citizenship rights.