تقابل‌دو نظام «موسسه-مالک» و «مخترع-مالک» در تحقیقات تامین‌مالی‌شده‌ توسط بخش عمومی

دولت‌ها در برخی موارد مستقیماً تحقیقات انجام داده و گاهی آن را تامین مالی می‌کنند. نظام حقوقی حاکم بر نتایج و یافته‌های تحقیقات تامین مالی شده توسط بخش عمومی، ازجمله موارد مهم در بهره برداری از این اموال فکری است. برخی کشورها قواعد ویژه‌ای برای این تحقیقات وضع کرده‌اند که دو دسته عمده آن عبارت است از: نظام موسسه-مالک و نظام مخترع-مالک. در نظام موسسه-مالک، موسسه دریافت‌کننده بودجه، مالک دارایی فکری می‌باشد. این نظام در قانون بای‌دال آمریکا متجلی شده و سپس به مقررات کشورهای بسیاری نفوذ کرده است. در نظام مخترع-مالک، مخترعان، مالک اصلی و اوّلی دارایی فکری تلقی می‌شوند، هرچند که تامین مالی توسط نهادهای عمومی صورت گرفته باشد. قاعده امتیاز اساتید که در برخی کشورهای اروپایی اعمال می‌شود، از مصادیق نظام اخیر است. هرچند در دو دهه گذشته، تمایل جهانی بر پذیرش نظام موسسه-مالک بوده و حتی برخی کشورهای دارای نظام مخترع-مالک نیز به سمت این نظام سوق پیدا کرده‌اند، اما کشورهایی بر ناکارآمدی نظام موسسه-مالک تاکید دارند و ایرادات وارد بر آن نیز باعث توجه به نظام مخترع-مالک شده است. بررسی این رویکردها و آثار و نتایج آنها و همچنین بررسی علل گرایش نظام‌های حقوقی به هر کدام از آنها می‌تواند ما را در وضع مقررات مناسب حاکم بر این دسته از اموال فکری کمک کند.

Conflict Between “Institutional Ownership” and “Inventor Ownership” Systems in Publicly Funded Research

Governments sometimes attempt directly to research and sometimes sponsor them based on their interests and reasons. The legal system governing the funded researches’ results and findings is one of the most important and effective factors in exploiting intellectual properties.  Some States have enacted special intellectual property rules for publicly funded research which is divided into two main models: Institutionalownership and inventorownership models. In institutionalownership model, the recipient institute of fund is the owner of the intellectual property. This model was appeared in BayhDole Act in the US, afterwards it spread to the other countries.  In Inventorownership model, inventors and creators are recognized as the owner of intellectual property, although public institutes funded the research. Professor’s privilege rule which is used in some European countries, could be considered as an inventor ownership model. Although in the last two decades, global trend is in adopting institutionalownership model and even several countries with inventorownership model changed their legal system to the system, but still some countries emphasize on efficiency of inventorownership model. Meanwhile, problems of institutionalownership model changed the direction of attentions toward inventorownership model in the past few years.