تحولات اصلاحات قضایی در دوره امیرکبیر و سپهسالار

در عهد ناصری، امیرکبیر و سپهسالار، دارای برنامه های اصلاحی در سازمان قضایی هستند. در زمان این دو، مهم ترین چالش‌های قضایی، محاکم عرف و شرع، میزان و نحوه دخالت روحانیون در قضاوت و تغییر نگرش در حوزه قضا است. در این مقاله، نسبت این دو اصلاح نظام قضایی، بررسی شده است. نتیجه مطالعه، نشان می دهد اصلاحات عمده امیرکبیر در نظام قضایی شامل: اصلاح محضر شرع، ایجاد دیوان خانه عدالت، الغای سنت بست نشینی و کاهش مواجب و حقوق علما؛ بوده و نیز سمت و سوی اصلاحات سپهسالار در نظام قضایی اعلان و اجرای کتابچه دستورالعمل دیوانخانه عدلیه، نگارش تعدادی قانون برای حمایت از حقوق رعیّت و تحدید قدرت حکام و ایجاد ساختار قضایی مدرن بوده است. هر دو اصطلاحگر تلاش داشتند تا محکمه عرف را در برابر محکمه شرع قوت ببخشند. به نظر می رسد گذشته از شباهت این دو، عملاً دو رویکرد متفاوت برای اصلاح داشته اند. امیر به دنبال اجرای عدالت به معنای کلاسیک آن با انجام اصلاحاتی تحت تااثیر غرب بوده است. اما سپهسالار، سعی دارد تا  ایجاد قانون، بعنوان موتور محرکه بخش‌های دیگر جامعه در جهت ترقی و تجدد استفاده شود.

An analysis of the relation between reforms implemented by Amir Kabir and Sepahsalar in the judiciary system of the Nasery era

During the Naseri era, both Amir Kabir and Sepahsalar had reforming plansfor the judiciary system. The most significant challenges of their administrationperiod included the religious versus conventional courts, the extent to whichclergymen could intervene in judiciary affairs and a change of attitude in thescope of judiciary affairs. This study has investigated the relationship betweenthese two reformative plans. The results indicates the major reformsimplemented by Amor Kabir as follows: the reformation of the religious court,establishing the court of justice (house of justice), revoking the convention ofsanctuary and a pay cut for the clergymen, whereas Sepahsalar executed thefollowing reforms: publishing the guide booklet of the judiciary power’s courthouse, enacting laws to support the proletariat rights, restricting the ruler’sauthority and creating a new judiciary structure. Both reformers tried tostrengthen the conventional court against the religious court. It seems that,regardless of similarities, they were following different approaches. Amir musthave intended to perform justice through some reforms influenced by Occidentaltrends, whereas Sepahsalar tried to use the law as a driving force for othersectors of the society to move toward development.