جایگاه رویه قضایی و قانون به عنوان منابع حقوق در دکترین حقوقی

این پژوهش به بررسی و تحلیل جایگاه رویه قضایی و قانون به عنوان دو منبع عمده حقوق در دو نظام کامن لا و مدون می پردازد. ادعای این مقاله است که با توجه به مزیت های نسبی هر یک از منابع یاد شده اعتقاد به تکثر منابع حقوقی در درون دکترین هر دو خانواده حقوقی در حال ظهور و تقویت است.  طرفداران قاعده گذاری قضایی معتقدند تحدید منابع حقوق به قانون موضوعه و مجامع قانون گذاری نه ممکن و نه مطلوب است. به همین سبب استفاده از قاعده گذاری می تواند به عنوان یک منبع مکمل و الهام بخش حقوقی در کنار قانون موضوعه به کار گرفته شود. بر همین اساس دکترین حقوقی در برخی از نظام های درون سنت حقوق مدون نقش و جایگاه مهم تری را برای رویه قضایی به عنوان منبع حقوق شناسایی کرده است. این اعتقاد وجود دارد که قاعده گذاری قضایی نسبت به قانون گذاری از کارایی بیشتری برخوردار است. در مقابل، طرفداران قانون گذاری بر برخی ارزش های قانون موضوعه از جمله قطعیت، وضوح و پیش بینی پذیری تاکید می کنند. در نهایت، این پیشنهاد مطرح شده است که حقوقدانان ایرانی نیز در خصوص جایگاه فعلی رویه قضایی به عنوان یکی از منابع حقوق تجدید نظر کنند.

The place of precedent and legislation as sources of law in legal doctrine

This paper explains the status of jurisprudence and legislation as the main sources of law in common law and written law traditions. It is argued that lawyers’ attitude toward aforementioned sources within both traditions has changed during recent decades. Indeed, plurality of the legal sources has been recognized gradually due to relative advantages of both sources. It is maintained that judicial lawmaking can be deemed as complementary source of law alongside legislation. In practice, based on this premises, it is explained that in some jurisdictions, lawyers and legal scholars within written law tradition have recognized more important role of jurisprudence in their lawmaking process. Traditional views towards the role of the judges as mere interpreters of Statutes have changed and their constructive role in developing the legal system as lawmakers has been recognized. It is claimed that decentralized lawmaking (or law finding) system is more appropriate for liberty and market oriented economy. It is believed that judge made law is more efficient than legislation. In contrast, supporters of legislation emphasis on some values such as certainty, clarity and predictability of law making through legislation. Finally, it is suggested that status of jurisprudence within domestic legal system shall be reviewed by Iranian lawyers.