نقد و بررسی نقش فریضه محور مفهوم صلاه در گزینش سوره حمد به عنوان نخستین سوره نازله

موضوع نخستین آیه و سوره نازل شده از جمله مباحث اختلافی در حوزه مباحث علوم قرآنی می‌باشد. فرض وجوب نماز در ابتدای بعثت با عنایت به نقشی فقهی که قرائت سوره حمد دارد، از جمله قوی‌ترین شاخصه‌هایی است، که در ترجیح سوره حمد به عنوان نخستین سوره نازله مورد استفاده قرار گرفته است. در این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی سامان پذیرفته، شواهد نقلی مبنی بر وجوب نماز در ابتدای بعثت، و نقش عنصری سوره حمد که محتوای فریضه بودن این مفهوم را شکل داده، به عنوان فرضی ازپیش تثبیت شده به چالش کشیده می‌شود. بنابراین برای کشف نخستین نازله قرآن باید شواهد و قرائن دیگری جستجو و مسیر دیگری پیشنهاد نمود. اینکه این شواهد چیست؟ و این مسیر کدام است؟ از جمله رهیافت‌هایی این نوشتار است. از این رو در این تحقیق به جای صرف تکیه بر مباحث قابل مناقشه روایی، توجه به مشخصه‌های ویژه قرآن کریم؛ همچون متنیت و خاصیت کتاب بودن آن، شیوه‌ای معتبر و مستدل جهت گزینش اول ما نزل انگاشته شده و پیشنهاد می‌گردد.

criticism and analysis of the duty-oriented role of the concept of ṣalāh in the selection of surah ḥamd as the first revealed surah

the topic of the first revealed verse and chapter is one of the controversial topics in the field of quranic sciences. the obligation of prayer at the beginning of the prophet’s mission is one of the strongest indicators, which has been used in the preference of surah ḥamd as the first revealed surah. in this article, which is organized by the analytical descriptive method, the narrative evidences about the obligation of prayer at the beginning of the mission, and the elemental role of surah ḥamd, which formed the content of this concept, are challenged as a pre-established assumption. therefore, in order to discover the first revelation of the qurʾan, other evidences and proofs should be sought and another method should be suggested. what is this evidence? and which is this method? the answers to these questions are the approaches of this article. therefore, in this research, instead of just relying on controversial topics of narration, paying attention to the special characteristics of the holy qurʾan; like its textuality and the property of being a book, it is suggested as a valid and reasoned method to measure the validity of the sayings related to the category &awwala mā nuzila& (the first thing that was revealed).