بازخوانی معنا و مصداق «طاغوت» در قرآن کریم با رویکرد تاریخی- ریشه‌شناختی

مفسران و لغت شناسان مسلمان نه از جنبه لفظی، نه از جنبه معنایی و نه از جنبه مصداقی به نظر منسجمی در مورد طاغوت دست نیافته اند و همین نیز باعث شده تا تشتت آراء زیادی درباره این مفهوم در آثار تفسیری وجود داشته باشد. این مقاله با استفاده از روش ریشه شناسی در صدد آن است تا با روشن سازی ساختار لفظی این واژه و منشا وضع آن، معنای تاریخی این مفهوم را روشن نماید. حسب بررسی صورت گرفته در این مقاله مشخص شد که طاغوت، از ریشه‌ مشترک سامی «طعی/طغی» به‌معنای خطا کردن و گمراه شدن ساخته شده است. بر اساس کاربرد این واژه در متون آرامی یهودی و متون حبشی مسیحی که اصل منشا ورود این مفهوم به زبان عربی هستند، دو مصداق برای طاغوت قابل پیجویی است. نخستین مصداق بت‌ها هستند که برگرفته از زبان آرامی است و مصداق دوم کاهنان (شمن‌ها) هستند که برگرفته از زبان حبشی است. در قرآن کریم نیز همین دو طیف معنایی بازتاب یافته و هم از طاغوت‌های بت و خداواره سخن به‌میان آمده و هم به طاغوت‌های انسانی (که همان شمن‌ها باشند) اشاره شده است؛ علاوه بر این دو، طاغوت به معنای عام خود در زبان های سامی نیز در قرآن استعمال شده است.

rereading the meaning and reference of ṭāghūt in the holy qurʿan by the historical-etymological approach

muslim commentators and lexicographers have not reached a coherent opinion about ṭāghūt, neither from literally, nor semantically, nor figuratively, and this has also caused a lot of confusion about this concept in the exegetical works. using the etymological method, this article aims to clarify the historical meaning of this concept by illustrating the structure of this word and its origin. according to the research done in this article, it was found that ṭāghut is derived from the common semitic root &ṭˁy/ṭġy& which means “to make mistake, go astray”. based on the use of this word in jewish aramaic texts and christian abyssinian texts, which are the origin of this concept entering the arabic language, two references for ṭāghut can be found. the first reference is idols, which is borrowed from the aramaic language, and the second reference is kahins (shamans), which is borrowed from the abyssinian (geˁez) language. in the holy qur’an, the same two semantic spectrums are also reflected; both idol and god-like ṭaġūts are mentioned, and human ṭāghuts (which are shamans) are also mentioned. in addition to these two, ṭāghut is also used in the qur’an in its general meaning in semitic languages.