جمع‌آوری، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیک و فنولوژیک بیدهای استان کردستان

تحقیق حاضر با هدف جمع آوری، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیکی و فنولوژیکی بید های (salix spp.) کردستان از سال 1380 به مدت هفت سال در سنندج اجرا شد. پس از تعیین و ثبت خصوصیات پایه های مادر در رویشگاه‌های بید استان، قلمه آنها گرفته شد و برای کاشت در کلکسیون، به نهالستان زاله سنندج منتقل شد. عمل جمع آوری تا سه سال (81-1379) ادامه یافت. انتقال نهال‌های ریشه و ساقه دو ساله پایه ها (از هر پایه نه نهال) به کلکسیون در قالب طرح آماری کاملا تصادفی در نه تکرار در سه سال و در فروردین سال‌های 1382 تا 1384 انجام شد. خصوصیات فنولوژیکی پایه‌ها با بازدید منظم ثبت و خصوصیات گیاه شناختی و مورفولوژیکی پایه ها در نهالستان و کلکسیون طی آزمایش ارزیابی شد. اندازه‌گیری رشد قطری و ارتفاعی درختان، هر سال در اوایل آذرماه پس از خزان و از نه واحد هر کرت انجام و ثبت شد. نتایج نشان داد که بید تقریباً در تمام نقاط اکولوژیکی استان از جمله حواشی سکونت‌گاه‌ها، مزارع، حاشیه رودها، دره ها، و به ویژه در حواشی رودخانه های استان رویش دارد. تعداد 65 پایه بید از رویشگاه‌های متفاوت استان جمع آوری شد که از این تعداد 58 پایه در کلکسیون سنندج مستقر و هفت پایه نیز طی مراحل مختلف حذف شدند. مطابق نتایج، درصد سبزشدن قلمه هایی که در اسفند از پایه مادری گرفته شده بود بیشتر از قلمه های اواخر فروردین و اردیبهشت بود. از 57 پایه مستقر و شناسایی شده در کلکسیون، 6/38 درصد به گونه salix excelsa، 8/36 درصد به گونه salix alba، 5/17 درصد به گونه salix triandra، 3/5 درصد به گونه salix aegyptica و 7/1 درصد به گونه salix babylonica تعلق داشت. براساس نتایج، سه گونه s. excelsa، s. alba و s. triandra در مجموع بیش از 90 درصد بیدهای کردستان را تشکیل می‌دهند. تجزیه واریانس نشان داد که بین پایه‌های همسال در کلکسیون و میان گونه ها و گروه های سنی مختلف، اختلاف معنی داری (0.01 p?) از لحاظ قطر و ارتفاع وجود دارد. در مجموع میانگین قطر و ارتفاع پایه های هفت ساله متعلق به گونه‌های s. excelsa (08/14 سانتی متر قطر و 9/7 متر ارتفاع) و s. triandra (91/12 سانتی متر قطر و 09/7 متر ارتفاع) بیشتر از پایه های متعلق به گونه s. alba (5/12 سانتی‌متر قطر و 43/6 متر ارتفاع) بود.