تاثیر قرق بر ویژگی‌های ساختاری توده‌های جنگلی (مطالعه موردی: جنگل‌‌های ایذه، خوزستان)

ساختار جنگل‌های زاگرس بر اثر دخالت‌های انسانی و عوامل محیطی به‌شدت در حال تغییر است. ساختار اصلی این بوم‌سازگان‌ها فقط در بخش‌های کوچکی مانند مناطق قرق و دور از دسترس حفظ شده است که می‌تواند به‌عنوان الگویی برای مدیریت توده‌های جنگلی زاگرس استفاده شود. در پژوهش پیش‌رو، ویژگی‌های ساختاری یک توده دارای سابقه 15 سال قرق (گلزار) با یک توده دخالت‌شده (کهشور) در جنگل‌های شهرستان ایذه استان خوزستان مقایسه شدند. در هر توده، یک قطعه‌نمونه یک‌هکتاری مربعی‌شکل پیاده شد و مشخصه‎های کمی همه اصله‌های چوبی اندازه‌گیری شد. باتوجه‌به نرمال نبودن داده‌ها، آزمون ناپارامتری من‌ویتنی یو به‌منظور مقایسه آماری استفاده شد. براساس نتایج به‌دست‌آمده، تراکم توده کهشور، 273 اصله در هکتار بود که در آن، سه گونه درختی بلوط ایرانی (quercus brantii lindl.)، کیکم (acer monspessulanum l.) و زالزالک (crataegus aronica bosc.) حضور داشتند، اما تراکم توده قرق، 225 اصله در هکتار ثبت شد که علاوه‌بر سه گونه مذکور، دو گونه درختچه‌ای ارژن (amygdalus orientalis mill.) (با فراوانی قابل‌توجه) و کلخونگ (pistacia khinjuk stocks) نیز حضور داشتند. در توده گلزار، نسبت اصله‌های شاخه‌زاد و دانه‌زاد به‌تقریب مساوی بود، اما در توده کهشور 83.5 درصد درختان را پایه‌های شاخه‌زاد تشکیل دادند. هرچند درمجموع، میانگین مشخصه‌های کمی در توده طبیعی بیشتر از توده قرق بود، اما مقایسه مشخصه‌ها به‌تفکیک گونه و مبدا بین دو توده نشان داد که بیشتر مشخصه‌های اندازه‌گیری‌شده در توده قرق گلزار به‌طور معنی‌داری بیشتر از توده طبیعی کهشور بود. فقط درمورد متغیر ارتفاع درختان شاخه‌زاد کیکم، اختلاف معنی‌داری بین دو توده مورد مطالعه مشاهده نشد. نتایج این پژوهش نشان داد که قرق می‌تواند تاثیر مثبتی بر عناصر ساختاری توده به‌ویژه تنوع گونه‌ای، استقرار اشکوب درختچه‌ای در بخش زیرین جنگل و اصلاح ساختار قطری داشته باشد، بنابراین افزایش مساحت توده‌های حفاظت‌شده در جنگل‌های زاگرس به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت محیط‌زیست توصیه می‌شود.

Effect of protection on structural characteristics of forest stands (Case study: Izeh forests, Khuzestan)

The structure of Zagros forests in Iran is changing drastically due to human interventions and environmental factors. Only small parts of these forests, such as protected and inaccessible areas that are somewhat immune to human intervention, have the main structure of these forests and can be used as a model for the management of other Zagros forest stands. The aim of this study was to compare the structural characteristics of a protected stand with a history of 15 years of protection (Golzar) with a natural stand (Kohshour) in a part of the forests of Izeh city, Khuzestan province of Iran. In each area, a onehectare squareshaped sample plot was implemented and the structural variables of all woody species were measured. Due to the nonnormality of the data, Mann–Whitney U nonparametric test was used for statistical comparison. According to the results, in Kohshour stand, there were 273 woody species per hectare from three species of Quercus brantii Lindl., Acer monspessulanum L. and Crataegus aronica Bosc., but in the protected stand, 225 woody species per hectare were measured. In addition to the above three species, there were also two shrub species of Amygdalus orientalis Mill. (with significant frequency) and Pistacia khinjuk Stocks in protected stand. In Golzar, the ratio of coppice and seedorigin woody species was almost equal, but in Kohshour, 83.5% of the trees were coppice. Although in general, the mean of quantitative variables in natural stand was higher than protected stand, but the comparison of quantitative variables by species and origin between the two stands showed that in most cases the mean of the variables in Golzar stand was significantly higher than natural Kohshour stand. There was only no significant difference between the height of shootorigin A. monspessulanum trees between the protected stand and natural stand. The results of this study showed that protection can have positive effects on the structural elements of the stands, especially species diversity, the remaining of shrub layer in the lower part of the forest and the improvement of diameter distribution. Therefore, it can be recommended to increase the protected areas in the Zagros forests.