تحلیل کمی جوامع درختی در زیستگاه سیاه‌خروس قفقازی (lyrurus mlokosiewiczi taczanowski) در ‌جنگل‌های ارسباران

جنگل‌های ارسباران، زیستگاه اصلی سیاه‌خروس‌ قفقازی (lyrurus mlokosiewiczi taczanowski) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گونه‌های در معرض انقراض هستند. تحلیل کمی ساختار و ترکیب جوامع درختی در زیستگاه این پرنده، اطلاعات پایه مناسبی برای برنامه‌های حفاظتی آن فراهم می‌کند. پژوهش پیش رو با هدف کمی‌سازی ویژگی‌های جوامع درختی در بخشی از زیستگاه ‌سیاه‌خروس قفقازی در جنگل‌های ارسباران در استان آذربایجان شرقی انجام شد. پس از شناسایی مناطق حضور و عدم‌ حضور این پرنده، سه قطعه‌نمونه یک هکتاری در هر منطقه انتخاب شد و برخی از ویژگی‌های همه درختان موجود در آن‌ها مانند قطر برابرسینه و ارتفاع اندازه‌گیری شدند. برای آشکارسازی تفاوت‌ها از مقایسه میانگین شاخص‌های مرتبط با ساختار و ترکیب جوامع درختی استفاده شد. میانگین قطر درختان در منطقه حضور این پرنده (0.6±11.1 سانتی‌متر) به‌طور معنی‌داری بیشتر از منطقه عدم‌ حضور آن (0.7±8.5 سانتی‌متر) به‌دست آمد. همچنین، در منطقه حضور این پرنده، دامنه تغییرات قطر درختان بیشتر بود و درختان قطورتر از 20 سانتی‌متر به‌وفور مشاهده می‌شد. شاخص‌های ضریب تغییرات قطر، تنوع اندازه‌ای درختان، غنای کلاسه‌های ارتفاعی، غنای گونه ای و ارتفاع اشکوب بالا، اختلاف معنی‌داری را بین دو منطقه مذکور نشان ندادند، درحالی‌که ارتفاع درختان زیراشکوب در منطقه حضور این پرنده (0.06±1.5 متر) به‌طور معنی‌داری بیشتر از منطقه عدم حضور آن (0.02±1 متر) بود. فراوانی خشک‌دارها در منطقه حضور این پرنده به‌طور معنی‌داری کمتر به‌دست آمد. میانگین فراوانی نسبی اوری (quercus macranthera fisch. & c.a.mey.) در منطقه حضور این پرنده (2.2±75.1 درصد) به‌طور معنی‌داری بیشتر از منطقه عدم ‌حضور آن (1.7±52.4 درصد) بود. در یک نتیجه‌گیری کلی می‌توان عنوان کرد که رویشگاه‌های با ارزش نسبی زیاد اوری و حضور گونه‌های همراه قره‌قات (ribes biebersteinii berland.) و نسترن وحشی (rosa canina l.) در زیراشکوب برای سیاه‌خروس قفقازی، مطلوبیت دارند. با این‌حال، ساختار به‌نسبت همگن درختان با حضور پایه‌های قطور اوری و کمترین تعداد از خشک‌دارهای افتاده در کف جنگل، شرایط مناسبی برای حضور این پرنده فراهم می‌کنند. این اطلاعات می تواند در بازسازی زیستگاه سیاه‌خروس قفقازی و احیا رویشگاه‌های مخروبه استفاده شود.

Quantitative analysis of woody plants within the habitat of Caucasian black grouse (Lyrurus mlokosiewiczi Taczanowski) in the Arasbaran Forests, Iran

The Arasbaran Forests are the main habitat of Caucasian black grouse (Lyrurus mlokosiewiczi Taczanowski) as one of the most important endangered avian species in Iran. Quantitative analysis of the structure and composition of woodlands provides an appropriate basis for conservation programs in its habitat. This research was conducted to quantify the structural characteristics of woody communities in the Caucasian black grouse habitats in Iran. For this purpose, after determining the absence and presence regions, three onehectare plots in each region were selected, in which all trees were inventoried. Results revealed that the greater amount of relatively large trees (DBH > 20 cm) and the vast range of tree diameter were observed in the presence area. The mean comparison showed that the mean of DBH (11.1±0.6 cm) in the bird’s presence was significantly greater than that in the bird absences region (8.5±0.7 cm). The coefficient of variation of DBH, tree size diversity, tree species richness, tree height class richness, and tree heights in overstory were similar in both presence and absence areas. However, the tree and shrub heights in the understory were significantly greater in the presence area (1.5±0.06 m) compared with the absence area (1±0.02 m). Moreover, the abundance of dead trees was significantly different in those areas. In conclusion, the habitats with the relatively higher dominance of Quercus macranthera Fisch. & C.A.Mey. and the presence of dog rose (Rosa canina L.) and black currant (Ribes biebersteinii Berland.) are favorable for the black grouse. The relatively homogeneous structure with the presence of large diameter oak trees and the least amount of fallen dead trees provides suitable conditions for this species. This should be considered in the reconstruction of bird habitats and the restoration of previously manipulated habitats.