تغییر ویژگی‌های ریختی برگ درختان نر و ماده سرخدار (.taxus baccata l) در جنگل‌‌های هیرکانی

در پژوهش پیش‌‌رو، تغییرپذیری ویژگی‌های ریختی برگ درختان نر و ماده سرخدار (taxus baccata l.) در امتداد ویژگی‌های توپوگرافی و طول جغرافیایی جنگل‌‌های هیرکانی بررسی شد. از 58 درخت سرخدار مستقر در سه رویشگاه انتخاب‌شده (املش، گزو و افراتخته) در امتداد شیب تغییرات طول جغرافیایی، 580 نمونه‌‌ برگ تهیه شد. با استفاده از تحلیل واریانس سلسله‌‌مراتبی یا آشیانه‌ای، اثر دو عامل رویشگاه و جنسیت بر شش صفت ریختی برگ بررسی شد و برای مقایسه میانگین‌‌ها از آزمون دانکن استفاده شد. همچنین، مهم‌ترین ویژگی‌های ریختی و محیطی موثر بر تمایز سه رویشگاه مورد مطالعه با استفاده از تجزیه به مولفه‌‌های اصلی (pca) تعیین شد. نتایج نشان داد که تغییرات ویژگی‌های ریختی برگ درختان سرخدار فقط تحت تاثیر رویشگاه بودند و جنسیت، اثر معنی‌‌داری بر آن‌ها نداشت. بیشترین مقادیر کمی ویژگی‌های ریختی برگ این درختان (به‌‌جز صفت ضریب شکل) مربوط به رویشگاه گزو بود که دلایل آن به استقرار این رویشگاه در شیب‌‌های ملایم، جهت شمالی (و بهره‌‌مندی از جریان‌های هوای مرطوب شمالی) و نیز در دامنه‌‌های با ارتفاع کمتر (و درنتیجه، بیشتر بودن طول فصل رشد) برمی‌گردد. به‌طور کلی، ویژگی‌های ریختی برگ‌های سرخدار در رویشگاه املش به‌دلیل استقرار در دامنه‌‌‌‌های پرشیب (کاهش عمق خاک) و با جهت عمومی غربی (کاهش رطوبت نسبی هوا) کمترین اندازه را داشتند. مقدار حدواسط اندازه‌های برگ نیز در رویشگاه افراتخته مشاهده شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که رطوبت نسبی زیاد در فصل تابستان (استقرار در دره‌‌های مرطوب شمالی)، اثر بیشتری نسبت ‌‌به متوسط بارندگی سالانه بر بهبود رشد ویژگی‌های ریختی برگ‌‌های سرخدار در جنگل‌‌های هیرکانی دارد.

Morphological traits variation of needle in males and females yew (Taxus baccata L.) in the Hyrcanian forests of Iran

In this study, the diversity of morphological traits of needle in male and female yew (Taxus baccata L.) along the topographic and longitude gradients in the Hyrcanian forests was studied. To this aim, a total of 580 needles from 58 trees were measured in three sites (Amlash, Gazu and Afratakhteh) along the longitudinal gradient of the Hyrcanian forests. A hierarchical or nested analysis of variance was used to assess influencing sex and site on the 6 measured morphological traits of needles. In addition, Duncan’s test was used for multiple comparisons of means. Furthermore, principal component analysis (PCA) was used to determine the most important traits and environmental factors in differing sites. Results showed that variation of morphological traits of yew needles is only affected by site factor. However, the influence of sex was not significantly assessed. Results also showed that most morphological traits of yew needles except the form factor were highest in Gazu site that comprised moderate slopes, northern aspects, faced northern humid air and experienced higher growing season due to lower elevation. Generally, morphological traits of yew needles were lowest in Amlash site, which included steep slopes (loss of soil depth) and western aspects (decrease in relative humidity). Yew trees in Afratakhteh site showed intermediate values. Our results imply that sites with cool summers and higher relative air humidity (settling in the humid northern valleys) provide more favorable growth conditions to morphological traits of yew needles compared with sites with higher average annual rainfall across the Hyrcanian forests.