ارتباط انسان با جنگل در قالب دانش‌‌های سنتی در شهرستان نورآباد ممسنی، استان فارس

دانش سنتی مرتبط با جنگل به‌‌عنوان یکی از شاخه‌‌های اصلی دانش سنتی به رابطه زندگی انسان با جنگل می‌‌پردازد. این دانش از تجربه‌های تاریخی انسان ناشی می‌شود و در باورهای مردم ریشه دارد. جوامع محلی موجود در ناحیه رویشی زاگرس به‌‌دلیل تمدن کهن خود از یک‌سو گنجینه‌‌ای غنی از این دانش محسوب می‌شوند و ازسوی دیگر، بهره‌برداری‌های سنتی مختلفی از این جنگل‌ها انجام می‌دهند. در پژوهش پیش‌رو سعی شد که دانش‌های سنتی مرتبط با جنگل در دو سامان عرفی هرابلوط و پیراشکفت شهرستان نورآباد ممسنی در استان فارس شناسایی و ثبت شود. اطلاعات موردنیاز با استفاده از روش نمونه‌‌گیری گلوله‌برفی، استفاده از مطلعین کلیدی و انتخاب هدفمند جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد که با‌توجه‌به نیازهای جوامع محلی موجود در این سامان‌‌ها، استفاده‌‌های مختلفی از جنگل‌های منطقه انجام می‌‌شد. ازجمله مهم‌‌ترین دانش‌‌های سنتی در مناطق موردمطالعه می‌توان به جمع‌آوری صمغ درختان بنه، برداشت میوه بلوط ایرانی برای تهیه نان محلی (کلگ) و تغذیه دام، جمع‌آوری میوه درختان جنگلی برای مصارف خوراکی، استفاده از جفت بلوط و کاربرد چوب درختان مختلف جنگلی برای مصارف متفاوت مانند هیزم برای سوخت، تهیه ابزار و وسایل سنتی مانند دسته تبر و کشک‌‌ساب با استفاده از چوب بادام، ساخت سبد نگهداری مرغ و خروس با ترکه‌‌های بادام و ساخت سه‌‌پایه نگهدارنده مشک از چوب صنوبر اشاره کرد. نتایج این پژوهش ضمن تایید غنای دانش‌‌های سنتی در سامان‌‌های عرفی مورد مطالعه به جنبه تخریبی برخی برداشت‌های سنتی تاکید دارد.

Relationship between human and forest in the form of traditional knowledge in Nourabad Mamasani, Fars Province, Iran

Traditional forestrelated knowledge is one of the main branches of traditional knowledge, which deals with the relationship between human life and forest. It is derived from human historical experiences and is rooted in people´s believes. The local communities in the Zagros Mountains are a valuable treasure of this knowledge because of their ancient civilization. On the other hand, they have differently utilized the forests. In this study, we identified and recorded the traditional knowledge of local communities in the commonlaw forest areas of Harabalout and Pireshkaft in Nourabad Mamasani of Fars province. The data was gathered by snowball sampling, the use of key informants and in a deliberately selective approach. Based on the results, forests are differently used according to the needs of the local communities. Harvesting of wild pistachio (Pistacia atlantica Desf.) gum, acorns of Brant`s oak (Quercus brantii Lindl.) for baking local bread (Kalg) and animal nutrition, as well as collecting forest fruits for human nutrition, using of Jaft, using of wood of different forest trees for different purposes such as firewood for fuel, traditional tools such as axe handle by almond wood, making chicken and cock basket with almond twigs and making waterskin holder using poplar were among the most important traditional usages in the study area. In spite of confirming the richness of traditional knowledge in the area, the results of this study emphasize the destructive aspect of some traditional utilizations.