تبیین منطق برنامه درسی آموزش علوم بر مبنای فلسفه علم رئالیسم استعلایی

فلسفه علم یکی از مبانی نظری و اصیل تدوین و طراحی برنامه درسی آموزش علوم است. در دوره‌های مختلف تاریخی نیز هر یک از سنت‌های فلسفه علم تجربه‌گرایی یا ایده‌آلیسم، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم پیام‌ها و استلزاماتی برای آموزش علوم داشته‌اند. این مقاله، منطق آموزش علوم را بر اساس رئالیسم استعلایی روی باسکار به عنوان بدیل فلسفه‌های علم رایج به شیوه استنتاجی بررسی نموده است. به این منظور در آغاز هسته مرکزی رئالیسم استعلایی که بر سه عنصر واقع‌گرایی هستی‌شناختی، نسبی‌گرایی معرفت شناختی و عقلانیت داوری تمرکز دارد، معرفی و در نهایت پیامدهای این عناصر برای منطق برنامه درسی آموزش علوم به بحث گذاشته شد. یافته‌های پژوهش نشان داد، ترکیب واقع‌گرایی هستی‌شناختی و نسبی‌گرایی معرفتی رویکرد واقع‌گرایی سازه‌گرایانه را برای آموزش علوم به ارمغان می‌آورد. واقع‌گرایی سازه‌گرایانه به این معناست که علم اگرچه محصول تخیل خلاقانه انسان است، اما همواره معطوف به واقعیت بیرونی است. بر این اساس در آموزش علوم علاوه بر به رسمیت شناختن فعالیت دانش‌آموزان به عنوان سازنده‌های فعال دانش، بر مشاهده و ارتباط با واقعیت بیرونی نیز تاکید گردد. همچنین عنصر سوم فلسفه علم باسکار عقلانیت داوری است که رویکرد انتقادی را برای آموزش علوم توصیه کرده است.

The rationality of the Curriculum of Science Education based on the Philosophy of Transcendental Realism

The aim of this study is to explain the logic of the science education curriculum based on the philosophy of Bhaskarian Transcendental Realism. The research method is deductive. For this purpose, it introduces the central core of transcendental realism that focuses on the three elements of ontological realism, epistemic relativism and judgmental rationality, and then its implications for the logic of science education curriculum. The findings showed that the combination of ontological realism and epistemic relativism brings about a constructive realism approach to the rationale of science education; in constructive realism, science, although a product of human imagination, is nevertheless realistic. Also the third element of Basskar’s philosophy is the rationality of judgment which has recommended a critical approach to the science education. The Critical Approach drives science education towards critical thinking and rational criteria for judging competing theories and ideas.