ارزیابی ظرفیت کتاب‌های درسی ریاضی دوره متوسطه اول در ترویج یادگیری عمیق مفاهیم

در این مقاله، یک پژوهشِ تحلیل محتوا گزارش می شود که هدف آن بررسی میزان توجه به یادگیری عمیق مفاهیم ریاضی در کتاب‌های درسی ریاضی دوره متوسطه اول است. بر این اساس محتوای سه سرفصلِ اعداد، اعمال و جبر از سه کتاب ریاضی هفتم، هشتم و نهم برای تحلیل انتخاب شد. در فرآیند تحلیل، هر مسئله به‌عنوان یک واحدِ تحلیل در نظر گرفته شد. چارچوب نظری از ادبیات پژوهشی مرتبط با هدف اخذ شد و پس از جرح و تعدیلِ چارچوب، مسائل از نظر چهار معیارِ «پیچیدگی رویه‌ای»، «نوع فرآیند حل»، «تکرار» و «تمرین/کاربرد» بررسی شدند. نتایج نشان داد که در معیار اول، در هر سه کتاب، تقریبا 80 درصد مسائل در طبقه ی «پیچیدگی رویه‌ای پایین» بود؛ در معیار دوم، در دو کتاب پایه ی هشتم و نهم، حدود 90 درصد مسائل با «استفاده از رویه ها» قابل حل بودند و این میزان برای کتاب پایه ی هفتم به 80 درصد می رسید؛ در معیار سوم و چهارم نیز در هر سه کتاب، مسائل عمدتا در طبقات «تکرار» (60 درصد)  و «تمرین» (90 درصد) قرار گرفتند. در مجموع، نتایج تحلیل مسائل سه کتاب نشان داد که در سرفصل های اعداد، اعمال و جبر، میزان تکرارِ تمرین‌های کمتر پیچیده که با استفاده از رویه‌های از قبل آموخته شده قابل حل هستند، زیاد است. این امر نشان می‌دهد که کتاب‌های درسی ریاضی متوسطه اول، با اهداف برنامه درسیِ قصد شده فاصله دارند و بیشتر بر یادگیری به روش تکرار و تمرین تکیه می‌کنند.

The Capacity of Junior Secondary Math Textbooks to Enhance Deep Learning

In this paper, a content analysis study is reported seeking to assess lower secondary math textbooks with regard to deep learning of mathematical concepts. Accordingly, three topics from the seventh, eighth and ninth grade math textbooks were selected for this content analysis, namely arithmetic, algebra and numbers. During the procedure for this content analysis, each problem was considered as an analysis unit. Theoretical framework derived from the literature and modified to investigate the textbook problems with four criteria: procedural complexity, type of solving processes, the degree of repetition, Exercise/Application. The results showed that with the first criterion, almost 80% of all three textbooks’ problems were in the "low procedural complexity" category; With the second criterion, 90% of the eighth and ninth grade textbooks’ problems could be solved with the solving process "using procedures", while this proportion was 80% for the seventh grade textbooks problems. With the third and fourth criteria, in all three textbooks, the problems were mainly categoized as "repetition" (60%) and "exercise" (90%). To sum up, the results of the analysis showed that in the mentioned topics, there were a high number of low complexity exercises that can be solved by using prelearned procedures. As a result, it could be deduced that lower secondary math textbooks are far from the intended curriculum objectives and rely further on learning through drill and practice.