مقایسه بازده و ترکیب‌های اسانس اندام‌های مختلف (برگ، گل، ساقه و سرشاخه‌گلدار) anthemis pseudocotula boiss.

آنتمیس متعلق به تیره کاسنی و دارای 23 گونه بومی و یک‌ساله در ایران است که گل‌ها و دیگر اندام هوایی آنها حاوی اسانس و دارای ارزش دارویی می‌باشد. برای بررسی بازده و تعیین نوع ترکیب‌های اسانس اندام‌های هوایی بابونه شیرازی (anthemis pseudocotula boiss.)، بذر آن از مراوه‌تپه گلستان جمع‌آوری و در مزرعه گیاهان دارویی ایستگاه تحقیقاتی البرز در شرایط آبی کشت شد. در مرحله گلدهی کامل، نمونه‌های لازم از اندام‌های گل، برگ، ساقه و سرشاخه گلدار تهیه شد. نمونه‌ها پس از خشک شدن با جریان هوا با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. به‌منظور شناسایی و جداسازی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی استفاده شد. نتایج نشان داد که بازده اسانس گل، برگ، ساقه و سرشاخه‌گلدار بر حسب وزن خشک گیاه به‌ترتیب 06/0، 02/0، 06/0 و 06/0 می‌باشد. نتایج تجزیه اسانس برگ حضور 23 ترکیب را نشان داد که چهار ترکیب عمده اسانس بتا-توجون (3/27%)، کادین-4-ان-ال-(سیس) (11%)، کاریوفیلن اکساید (10%) و بتا-اودسمول (7/6%) بودند. 14 ترکیب در اسانس ساقه شناسایی شد که اجزای عمده آن سیس-بتا-فارنزن (4/62%) و لاواندولیل 2-متیل بوتانوات (4/12%) بودند. از 25 ترکیب شیمیایی شناسایی شده در اسانس گل، ترکیب‌های بتا-توجون (6/33%)، اسپاتولنول (3/20%) و سیس-بتا-فارنزن (5/9%) سه ترکیب اصلی بودند. از 23 ترکیب شناسایی شده در سرشاخه‌گلدار، ترکیب‌های بتا-توجون (34%)، سیس-بتا-فارنزن (3/12%) و کاریوفیلن اکساید (3/12%) سه ترکیب عمده اسانس بودند. نتایج نشان داد که بتا-توجون به‌عنوان جزء اصلی اسانس از 3% تا 34% در اندام‌های مختلف متغیر بود که کمترین و بیشترین مقدار به‌ترتیب مربوط به برگ و سرشاخه گلدار بود. بنا بر نتایج این تحقیق نه تنها می‌توان با اسانس‌گیری از سرشاخه گلدار یا کل اندام هوایی این آنتمیس در مرحله گلدهی کامل، عملکرد بیشتری از اسانس را بدست آورد، بلکه برای اهداف خاص و دستیابی به برخی اجزا به میزان بالاتر در اسانس، می‌توان از اندام دلخواه به‌صورت جداگانه اسانس‌گیری بعمل آید.