مقایسه ترکیب‌های شیمیایی اسانس اندام‌های رویشی و زایشی گیاه وشا (Dorema ammomiacum D. Don.) منطقه شهسواران کاشان

جنس وشا (dorema d. don.) متعلق به خانواده چتریان (umbelliferea)، دارای گونه‌های دارویی بسیار ارزشمندی است که تاکنون در حدود 16 گونه از این جنس در جهان و 6 گونه از ایران گزارش شده‌‌است. در این تحقیق ترکیب‌های شیمیایی اسانس اندام‌های رویشی و زایشی گیاه وشا (dorema ammomiacum d. don.) منطقه شهسواران کاشان مورد بررسی قرار گرفته‌‌است. این گونه‌ انحصاری نواحی نیمه‌خشک ایران و افغانستان بوده و در اراضی قلوه‌سنگی و صخره‌ای دارای رویشگاه‌های طبیعی می‌باشد. ساقه، برگ، میوه و ریشه گونه‌ یاد‌شده در بهار سال 1390 جمع‌آوری و در شرایط آزمایشگاه خشک شد و به روش تقطیر و استخراج با بخار همزمان با حلال آلی (sde) اسانس‌گیری شدند. برای شناسایی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس، از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (gc) و گاز کروماتوگرافی متصل‌‌شده به طیف‌سنج جرمی (gc/ms) استفاده شد. ١8 ترکیب در اسانس ساقه و برگ خشک گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: ترانس- نرولیدول (7/١١%)، ترانس، ترانس- فارنزیل‌استون (۹/٨%)، فیتول (۹/٨%)، دی-ان-بوتیل فتالات (9/٦%)، ۲-ترانس-تری‌دکن-١-ال (1/٦%) و آلفا-فارنزول (5/٥%) بودند. ١٣ ترکیب در اسانس ساقه و برگ تازه گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: فیتول (2/١٥%)، ترانس- نرولیدول (6/١٤%)، آلفا-فارنزول (١٤%)، ۲-ترانس-تری‌دکنول (8/١۲%) و تترا‌دکانال (٦/٥%) بودند. ١2 ترکیب در اسانس میوه گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: آلفا-فارنزول (2/41%)، بتا-بیزابولن (13%)، آلفا-بیزابولول (4/٦%) و سیس- فارنزال (٥/٥%) بودند. تعداد ١2 ترکیب شیمیایی در اسانس ریشه گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: بتا-بیزابولن (1/٥٦%)، الیمایسن (٢/١٢%) و تری‌دکانال (١/٦%) بودند. بیشترین درصد اسانس اندام‌های ریشه و میوه گیاه وشا منطقه شهسواران کاشان، مربوط به سزکوئی‌ترپن‌ها بودند.