اثر دو آفت‌کش گیاهی روی لارو سن دوم و حشره کامل سرخرطومی برگ یونجه (hypera postica gyllenhal, col.: curculionidae) در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه‌ای

سابقه و هدف: یونجه (medicago sativa l.) از تیره لگومینوز به علت غنی بودن از لحاظ پروتئین، کلسیم، ویتامین‌ها، خوش‌ خوراکی و درصد کم سلولز در ردیف بهترین گیاهان علوفه‌ای  است که به آن طلای سبز می‌گویند. یونجه اولین گیاه زراعی است که اهلی و به‌ عنوان علوفه کشت شده است. سرخرطومی برگ یونجه (hypera postica gyllenhal) از آفات مهم مزارع یونجه در ایران است. خسارت عمده آن مربوط به مرحله لاروی با تغذیه از برگ‌ها به‌ ویژه در چین اول می‌باشد. رایج‌ترین روش مبارزه با این آفت، استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی است که موجب ایجاد باقیمانده آفت‌کش‌ها، مرگ دشمنان طبیعی، ایجاد مقاومت، آلودگی محیط‌ زیست و پیدایش آفات ثانویه می‌گردد،  ازاین‌رو امروزه تحقیقات در جهت جایگزینی سایر ترکیبات  مانند آفت‌کش‌های گیاهی بسیار ضروریست . در این تحقیق اثر نیمارین مستخرج از گیاه چریش (azadirachta indica a .juss) و ماترین مستخرج از گیاه تلخ بیان، (sophora flavescens ait.) روی لاروهای سن دوم و حشرات کامل سرخرطومی برگ یونجه در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه‌ای  بررسی  شد.مواد و روش‌ها: بررسی‌های آزمایشگاهی در قالب طرح کرت‌های  کاملاً تصادفی و ارزیابی مزرعه‌ای در طرح در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در بهار 1402 در شهرستان نقده انجام شد. حشره‌کش گیاهی ماترین با فرم تجاری روی آگرو و عصاره گیاه چریش با فرم تجاری نیمارین در  آزمایش‌ها به‌کار برده شد. زیست‌سنجی روی لارو سن دوم و حشرات کامل سرخرطومی برگ یونجه به روش غوطه‌ورسازی برگ میزبان در غلظت‌های هر دو ترکیب انجام شد و شمارش تلفات 24 و 48 ساعت بعد از تیمار انجام گردید. بعد از تعیین lc50  و lc25 ماترین و نیمارین اثر اختلاط آنها روی لاروهای سن دوم و حشرات کامل  ارزیابی  شد. در این بررسی، غلظت‌های lc50 ماترین،lc50  نیمارین،lc25  نیمارین+ lc25ماترین به همراه تیمار شاهد روی سن دوم لاروی و حشرات کامل  استفاده  گردید. همچنین  تاثیر دوز زیرکشنده (lc25) روی دگردیسی (تبدیل مرحله لاروی به شفیره و تبدیل مرحله شفیرگی به حشره کامل) بررسی شد. آزمایش‌های مزرعه‌ای، در سه مزرعه یونجه تحت تیمارهای نیمارین در غلظت‌های (2000،3000 و ppm4000)، ماترین در غلظت‌های (200، 400 و ppm600) و شاهد (آب) انجام گردید و هر تیمار در سه تکرار به روش هندرسون- تیلتون ارزیابی آنالیز  شد .نتایج: نتایج تجزیه پروبیت نشان داد بعد از 48 ساعت میزان lc50 محاسبه شده دو آفت‌کش گیاهی نیمارین و ماترین روی حشرات کامل و لاروهای سن دوم سرخرطومی برگ یونجه به ترتیب 544.65، 50.23، 45.86 و 3.76 پی‌پی‌ام بدست آمد. همچنین  تاثیر lc25 هر دو آفت‌کش نشان داد که بیشترین بازدارندگی در تبدیل لارو به شفیره مربوط به تیمار نیمارین 30 درصد و در تبدیل شفیره به حشره کامل مربوط به ماترین 51.50 درصد بود. در آزمایش‌های مزرعه‌ای بیشترین میزان تلفات روی حشرات کامل در غلظت 600 پی‌پی‌ام ماترین با 53.33 درصد و در لاروهای سن دوم مربوط به غلظت 2000 پی‌پی‌ام نیمارین با 27.33 درصد مشاهده شد.نتیجه‌گیری: نتایج این بررسی‌ها نشان داد که آفت‌کش ماترین در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه‌ای قدرت کشندگی بالاتری در مقایسه با آفت‌کش نیمارین روی حشرات کامل و لاروهای سن دوم سرخرطومی برگ یونجه دارد و  تاثیر دوز زیرکشنده نیمارین در دگردیسی آفت  موثرتر بود،  ازاین‌رو می‌توان از هر دو آفت‌کش در مدیریت تلفیقی این آفت مهم استفاده کرد.

effects of two botanical pesticides on second instar larvae and adult of hypera postica gyllenhal (col.: curculionidae) in laboratory and field conditions

background and objectives: alfalfa, medicago sativa l. from the leguminous family, is among the best fodder plants due to its richness in protein, calcium, vitamins, palatability, and low percentage of cellulose, which is called green gold. alfalfa is the first crop that was domesticated and cultivated as fodder. alfalfa leaf weevil, hypera postica gyllenhal, is one of the important pests of alfalfa fields in iran. its main damage is related to the larval stage, caused by feeding on the plant leaves, especially in the first cut. the most common method of controlling this pest is using chemical pesticides, which cause pesticide residues, the death of natural enemies, resistance, environmental pollution, and the emergence of secondary pests. therefore, research is necessary today to replace other compounds, such as botanical pesticides. in this research, the effects of neemarin extracted from the neem plant (azadirachta indica a. juss) and matrine extracted from sophora flavescens (ait.) on second instar larvae and adult insects of alfalfa weevils were investigated in laboratory and field conditions.methodology: laboratory studies were conducted in a completely randomized design, and field evaluation was conducted in the form of completely randomized blocks in the spring of 2023 in naghadeh city. the botanical insecticide matrine, with its commercial form on rui agro and neemarin extracted from the neem plant, was used in the experiments. bioassays were performed on the second instar larvae and adults by immersing the host leaf in the concentrations of both compounds, and the mortality was recorded 24 and 48 hours after the treatment. after determining the lc50 and lc25 of matrine and neemarin, their mixed effects on second-instar larvae and adult insects were evaluated. this study used treatments including lc50 matrine, lc50neemarin, lc25 neemarin + lc25 matrine, and the control treatment on second instar larvae and adults. also, the effect of sublethal concentration (lc25) on metamorphosis (transformation of the larval stage to pupa and transformation of the pupal stage to the adult insect) was studied. the field experiments were analyzed in three alfalfa fields treated with neemarin (2000, 3000, and 4000 ppm), matrine (200, 400, and 600 ppm), and control (water). each treatment was evaluated in three repetitions using the henderson-tilton method.results: the results of probit analysis showed that calculated lc50 of the two botanical insecticides, neemarin and matrine on adult insects and second instar larvae of alfalfa after 48 hours were 544.65, 50.23, 45.86 and 3.76 ppm, respectively. also, the effect of lc25 of both biopesticides showed that the greatest inhibition in the transformation of larva to pupa is related to neemarin (30%) and in the transformation of pupa to adult is related to matrine (51.50%). in the field experiments, the highest mortality in adults was observed in the concentration of 600 ppm matrine with 53.33% and in the second instar larvae related neemarin (2000 ppm) with 27.33% mortality.conclusion: these investigations showed that matrine pesticide has a higher lethality effect than neemarin in laboratory and field conditions on adults and second-instar larvae of alfalfa leaf weevil. the effect of a sublethal dose of neemarin on pest metamorphosis was more effective. therefore, both pesticides can be used to manage this important pest.