اثرهای بازدارندگی از تخم ‌ریزی و تخم‌ کشی سه گونه مرزه بومی ایران روی شب‎ پره مدیترانه‌ای آرد (ephestia kuehniella zeller (lepidoptera: pyralidae))

سابقه و هدف: با توجه به خسارت بالای آفات انباری و اثرهای نامطلوب سموم شیمیایی، استفاده از ترکیبات گیاهی یکی از بهترین گزینه‌ها برای کنترل آفات انباری محسوب می‌شود. اسانس‌ها، دسته‌ای از ترکیبات موثر گیاهی هستند که دارای اثر تدخینی بالایی می‌باشند. در این پژوهش اثر بازدارندگی از تخم‌ریزی و تخم‌کشی اسانس سه گونه مرزه بومی روی شب‌پره آرد (ephestia kuehniella) بررسی شد، تا اسانس مرزه‌ای که دارای بالاترین خاصیت حشره‌کشی است، انتخاب شود. مواد و روش‌ها: ابتدا سه گونه مرزه بومی به نام‌های مرزه خوزستانی (satureja khuzistanica jamzad)، مرزه سهندی (satureja sahendica bornm.) و مرزه ماکرانتا (satureja macrantha c. a. mey.) جمع‌آوری شده و بعد از خشک شدن به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. هر سه اسانس برای تعیین ترکیبات شیمیایی با دستگاه کروماتوگرافی گازی و دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل شده به طیف‌سنجی جرمی تجزیه شدند. آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی در شرایط آزمایشگاهی (1±27 درجه سلسیوس، 10±65% رطوبت نسبی و 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) بررسی شد. به دلیل بررسی اثر بازدارندگی تخم‌ریزی، از یک جفت حشره کامل نر و ماده یک‌روزه استفاده شد و چهار روز بعد از اسانس‌دهی تعداد تخم‌های گذاشته شده شمارش شدند. همچنین برای تخم‌های یک‌روزه، از هر اسانس 3 غلظت شامل 3، 12 و 25 میکرولیتر بر لیتر هوا استفاده گردید و پس از 96 ساعت بعد از اسانس‌دهی، درصد تفریخ تخم محاسبه شد. آزمایش در 5 تکرار انجام شد. نتایج: نتایج نشان داد که کارواکرول ترکیب اصلی در مرزه خوزستانی (s. khuzistanica) را تشکیل می‌داد و در حدود 91.5% بود. تیمول (48.6%)، پارا-سیمن (21.9%) و گاما-ترپینن (18.6%) بیشترین مقدار ترکیبات را در مرزه سهندی (s. sahendica) داشتند و ترکیبات اصلی در اسانس مرزه ماکرانتا (s. macrantha) پارا-سیمن (59.5%)، گاما-ترپینن و تیمول (13.5%) بود. هر سه اسانس، دارای خاصیت بازدارندگی از تخم‌ریزی بودند که میزان بازدارندگی از تخم‏ریزی با افزایش غلظت اسانس، افزایش یافت. غلظت‌های مختلف از سه اسانس مرزه نشان داد که میزان بازدارندگی از تخم‌ریزی در غلظت یک میکرولیتر برای اسانس مرزه خوزستانی، 53.7% و برای مرزه سهندی و ماکرانتا حدود 40% بود. مقدار 50% بازدارندگی از تخم‌ریزی برای دو اسانس دیگر با غلظت 3 میکرولیتر مشاهده شد. از میان اسانس‌های مورد بررسی، مرزه خوزستانی بیشترین کشندگی و بازدارندگی از تخم‏ریزی را روی شب‎پره مدیترانه‌ای آرد نشان داد که دلیل آن مربوط به محتوای بالای کارواکرول مرزه خوزستانی نسبت به دو گونه دیگر مرزه است. برخلاف اثر حشره‌کشی کم اسانس s. macrantha، اثر بسیار خوبی را روی خاصیت بازدارندگی از تخم‌ریزی داشت.نتیجه‌گیری: هر سه اسانس مرزه اثرهای خوب تخم‌کشی و ممانعت از تخم‌ریزی داشتند اما اسانس s. khuzistanica در کمترین غلظت خواص تخم‌کشی و بازدارندگی از تخم‌ریزی بهتری نسبت به s. sahendica و s. macrantha داشت که اثرگذاری در دوزهای کمتر اسانس، از نظر اقتصادی نیز توجیه‌پذیرتر است. براساس نتایج این تحقیق، اسانس مرزه‌ های بومی ایران توانایی کنترل آفات انباری را دارد، تنها فرّاریت بالا و نامحلول بودن در آب محدودیت اصلی در استفاده گسترده از اسانس‌ها می‌باشد. با این‌ حال، اسانس نانو کپسول شده از طریق رهایش کنترل آن، بر محدودیت‌‌های استفاده از اسانس‌های گیاهی در انبار غلبه می‌‌کند. بنابراین مطالعات بیشتری برای استفاده از اسانس‌ها در کنترل آفات با استفاده از این روش مورد نیاز است.

oviposition deterrent effects and ovicidal activity of three species of iranian endemic savory on mediterranean flour moth (ephestia kuehniella zeller (lepidoptera: pyralidae))

background and objectives: considering the high damage caused by storage pests and the adverse effects of chemical pesticides, using plant compounds is considered one of the best options for controlling storage pests. essential oils are an effective plant compound with a high fumigant effect. in this study, oviposition deterrence and ovicidal activities of three native species of savory were investigated to select the savory essential oil with the highest insecticidal properties.methodology: first, three native species of savory (satureja sahendica, satureja khuzistanica, and satureja macrantha) were collected, and essential oils were extracted after drying. all three essential oils were injected into a gas chromatograph and gas chromatograph coupled with a mass spectrometer to determine chemical compounds. experiments were performed in a completely randomized design and were evaluated under laboratory conditions (27±1°c, 65±10 r.h. and 16:8 l:d).to determine the oviposition deterrence of the oils, one pair of one-day-old adult moths was exposed to different concentrations of the oils for four days, and the number of deposited eggs was counted. also, one-day-old eggs were exposed to three oil concentrations at 3, 12, and 25 μl essential oil/l air. the percentage of egg hatching was recorded after 96 hours. the experiment was performed in 5 replications.results: the results showed that carvacrol content, as the principal active ingredient of s. khuzistanica, was 91.5%. thymol (48.59%), p-cymene (59.5%) and γ-terpinene (18.57%) had the highest amount in the essential oil of s. sahendica, respectively. the dominant components of s. macranthaessential oil were p-cymene (59.5%), γ-terpinene and thymol (13.5%). all three essential oils had the oviposition deterrent activity, and the rate of oviposition deterrence increases with increasing concentration of essential oils. different concentrations of three savory essential oils showed that at a concentration of one microliter with s. khuzistanica essential oil, more than 50% oviposition deterrent activity was observed. in comparison, oviposition deterrent activity was observed for two other savory essential oils at a concentration of 3 microliters. among the investigated essential oils, s. khuzistanica had the highest effect of oviposition deterrent activity on mediterranean flour moths. also, there is a significant difference in the ovicidal activity of s. khuzistanica compared to the others, which can be attributed to its high carvacrol content. in contrast to the low insecticidal effect of the essential oil of s. macrantha, it has had a very suitable effect of oviposition deterrent activity.conclusion: all three types of savory essential oils had sound oviposition deterrence effects and ovicidal activity, but s. khuzistanicaessential oil in the lowest concentration had better oviposition deterrence effects and ovicidal activity than s. sahendica and s. macrantha, that it is also more acceptable from an economic point of view. based on the results of this research, the essential oils of native iranian savory spices can control storage pests; only high volatility and insolubility in water are the main limitations in the widespread use of essential oils. however, the nanoencapsuled essential oil, through the controlled release of active ingredients, overcomes the restrictions of plant essential oil usage in storage. therefore, more studies are needed to use essential oils in pest control using this method.