آسیب‌شناسی فرایند صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان داوریی در عرصه‌های منابع طبیعی

سابقه و هدف: براساس قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، هرگونه بهره‌برداری از منابع طبیعی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی باید با مجوز سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور انجام شود. صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان دارویی از مهمترین مجوزها در بخش منابع طبیعی است که فرایند اجرایی خاص خود را دارد. شواهد نشان می‌دهد مسائل مختلفی در مسیر صدور این مجوزها وجود دارد که لازم است برای بهبود و اصلاح فرایند مذکور، یک بررسی علمی آسیب‌شناسانه انجام شود. پژوهش پیش‌رو با هدف آسیب‌شناسی فرایند صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان دارویی در عرصه ‌منابع طبیعی طرح‌ریزی شده است.مواد و روش: این پژوهش از نوع کیفی و کاربردی است. به منظور شناسایی وضع موجود فرایند صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان دارویی، از روش تحقیق کیفی گروه کانونی (focus group) استفاده شده است. در این پژوهش 64 بهره‌بردار و 30 کارشناس از شش استان به‌طور هدفمند انتخاب و ‌نظرات آنها با استفاده از مصاحبه، جمع‌آوری و نتایج با بهره‌مندی از تکنیک تحلیل محتوا تجزیه‌وتحلیل شد. در پایان نمودار فرایند صدور مجوز با استفاده از نرم‌افزار visio pro 2019 ترسیم گردید.نتایج: نتایج نشان داد در مجموع 22 آسیب در مسیر فرایند صدور بهره‌برداری از گیاهان دارویی وجود دارد که تعدد سامانه‌ها و فقدان یک سامانه یکپارچه و هوشمند، فقدان یک پلتفرم مشترک برای پیاده‌‌سازی فرایندها در استان‌ها، فیزیکی بودن انجام بخش زیادی از فرایندها، برداشت غیرمجاز و بدون مجوز محصول از رویشگاه‌ها، کمبود نیروی انسانی متخصص برای نظارت، واگذاری حق بهره‌برداری به افراد غیر بومی، چشم‌پوشی برخی از ناظران در اعلام و درج مقدار واقعی تولید و برداشت گیاهان دارویی، توان مالی و اقتصادی اندک بهره‌برداران برای تهیه کتابچه طرح، بیشترین سهم را در آسیب‌شناسی فرایند صدور مجوز داشته است. همچنین نتایج نشان داد، متوسط زمان لازم برای دریافت مجوز با کتابچه طرح، 16 ماه و بدون کتابچه طرح 67 روز به ‌طول می‌انجامد. این زمان برای دریافت مجوز حمل محصول در داخل استان به‌طور متوسط 17 روز و برای خارج استان 23 روز برآورد شد.نتیجه‌گیری: صدور مجوز برداشت گیاهان دارویی از مهمترین مجوزها در بخش منابع طبیعی کشور است که فرایند اجرایی خاص خود را دارد. مسائل و مشکلات مختلفی در مسیر صدور این مجوز وجود دارد که منجر به بروز مشکلات و عدم رضایت بهره‌برداران و در نهایت آسیب به مراتع شده است. از این رو، اتخاذ تدابیری در جهت بهبود امور و اصلاح این فرایند، مسئله‌ای اساسی است که نیاز به بررسی و ارائه راهکار دارد. بر پایه یافته‌های این بررسی، ایجاد یک سامانه‌‌ الکترونیکی یکپارچه، انجام نظارت‌‌های میدانی مستمر و منظم از طریق سرکشی‌های سرزده در مراحل مختلف بهره‌برداری گیاهان دارویی به‌ویژه در مرحله برداشت با همکاری سازمان نظام مهندسی، اولویت قرارداد بهره‌برداری با بومیان و جوامع محلی و ارتقاء انگیزه برای کارشناسان بخش دولتی می‌تواند در بهبود فرایند موثر باشد.

pathology of the licensing process for medicinal plants exploitation in the field of natural resources

background and objectives: according to the law on the protection and exploitation of forests and pastures, any exploitation of natural resources by individuals or legal persons must be done with the approval and permission of the country’s natural resources and watershed management organization. issuing a license to exploit medicinal plants is one of the most critical natural resource licenses. it has an implementation process. the evidence shows that there are various issues with issuing this license. it is necessary to conduct a scientific investigation to improve and correct the mentioned process. the upcoming research analyzes the licensing process for medicinal plants in the field of natural resources.methodology: the current research is qualitative and applied. in order to identify the current status of the sadro process and the license to exploit medicinal plants, the qualitative research method of the focus group has been used. this research selected 64 users and 30 experts from 6 provinces. their points of view were collected and analyzed using content analysis.results: the results showed that, in total, there are 23 harms in the process of exporting the exploitation of medicinal plants, which are the multiplicity of systems and the lack of an integrated and intelligent system, the lack of a common platform for the implementation of processes in the provinces, the physicality of performing a large part of the processes, unauthorized harvesting and no product license from the plantations, lack of specialized manpower for monitoring, handing over the right of exploitation to non-native people, neglect of some observers in declaring and including the actual amount of production and harvesting of medicinal plants, the small financial and economic power of the operators to prepare the plan booklet, the largest share in the pathology of the licensing process. also, the results showed that the average time required to obtain a license with a design booklet is 16 months. without a design booklet, it takes 67 days. this time to get a license to transport the product inside the province was estimated to be 17 days on average and 23 days outside the province.conclusion: issuing a license to harvest medicinal plants is one of the most critical licenses in the country’s natural resources sector, which has its implementation process. there are various issues and problems in issuing this license, leading to problems and dissatisfaction among the users and, ultimately, damage to the rangelands. therefore, taking measures to improve affairs and reform this process is a fundamental issue that needs to be investigated and proposed a solution. based on the findings of this investigation, the creation of an integrated electronic system, continuous and regular field monitoring through intrusive intrusions at the various stages of medicinal plant exploitation, especially in the harvesting phase, with the cooperation of the engineering system organization, the priority of the exploitation contract with natives and local communities, and improving the motivation for public sector experts can be effective in enhancing the process.