بررسی تنوع مورفولوژیک و محتوای پارتنولید برخی جمعیت های بابونه کبیر (tanacetum parthenium (l.) schults-bip)

بابونه کبیر tanacetum parthenium (l.) schults-bip گیاه دارویی چندساله از خانواده کاسنی (asteraceae) و منبع غنی از سزکوئی‌ترپن لاکتون پارتنولید است که اثرهای ضد سرطانی، ضد التهابی، ضد اسپاسم و به‌ویژه ضد میگرن آن گزارش شده است. در این تحقیق اندام هوایی پنج جمعیت وحشی این گیاه از استان‌های مازندران (مرزن‌آباد، سیاه‌بیشه و ولی‌آباد) و تهران (آهار و گچسر) در سال 1399 در مرحله گلدهی کامل برداشت شد و صفات مورفولوژیک و محتوای پارتنولید آنها ارزیابی گردید. نتایج، تفاوت معنی‌دار در سطح احتمال 1% را میان جمعیت‌های مورد مطالعه برای همه صفات نشان داد. بیشترین ارتفاع بوته (130 سانتی‌متر)، وزن خشک گل (8.60 گرم بر بوته) و محتوای پارتنولید (0.33 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک سرشاخه گلدار) به‌ترتیب در جمعیت‌های گچسر، سیاه‌بیشه و مرزن‌آباد مشاهده شد. محتوای پارتنولید با صفات طول برگ، تعداد شاخه جانبی و قطر تاج همبستگی منفی و با صفت تعداد کاپیتول همبستگی مثبت و معنی‌دار در سطح احتمال 5% نشان داد. تجزیه خوشه‌ای، پنج جمعیت بابونه کبیر را در دو گروه اصلی جای داد. تجزیه به عامل‌ها نشان داد که سه عامل اول توانستند 93.06% از کل واریانس را توجیه کنند. به‌طور کلی، نتایج نشان‌دهنده وجود تنوع بالا در جمعیت‌های بابونه کبیر برای استفاده در برنامه‌های به‌نژادی و کشت و اهلی کردن این گونه می‌باشد.

study on morphological diversity and parthenolide content of some feverfew (tanacetum parthenium (l.) schults-bip.) populations

feverfew (tanacetum parthenium (l.) schultz-bip.) is a perennial medicinal plant from asteraceae family and a rich source of sesquiterpene lactone parthenolide with anti-cancer, anti-inflammatory, anti-spasm, and especially anti-migraine properties. in this study, the aerial parts of five wild populations of this plant were harvested from mazandaran (marzanabad, siah bisheh, and valiabad) and tehran (ahar and gachsar) provinces at full flowering stage in 2020 to evaluate their morphological traits and parthenolide content. the results showed a significant difference at 1% probability level among the studied populations for all the traits. the highest plant height (130 cm), flower dry weight (8.60 g.plant-1), and parthenolide content (0.33 mg.g-1 dry weight) were observed in gachsar, siah bisheh, and marzanabad populations, respectively. parthenolide content correlated with leaf length, number of lateral branches, and crown diameter negatively and with number of capitols positively and significantly at 5% probability level. cluster analysis put the feverfew populations in two main groups. principal coordinate analysis showed that the first three factors could explain 93.06% of the total variance. overall, the results indicated the existence of high diversity in feverfew populations for use in breeding programs and cultivation and domestication of this species.