ارزیابی قابلیت بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی در رویشگاه‌‌های مرتعی منطقه نیمه استپی بر مبنای شاخص‌‌های اکولوژیکی و اقتصادی

اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهره‌برداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخص‌‌های اکولوژیکی و اقتصادی، در 12 رویشگاه معرف مناطق نیمه ‌‌‌استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخص‌های اکولوژیکی و اقتصادی مرتبط با بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی در هر رویشگاه محاسبه شد. در پایان، بر مبنای معیارها و شاخص‌‌های مذکور، طبقه شایستگی هر یک از رویشگاه‌‌ها طبق دستورالعمل fao و به روش عامل محدودکننده مشخص گردید. نتایج نشان داد که مقدار تولید علوفه قابل برداشت رویشگاه‌‌ها از 90 تا 591 کیلوگرم در هکتار متغیر است. سهم تولید گیاهان دارویی رویشگاه‌‌ها نیز 5% تا 58% بدست آمد. به‌‌عبارتی، مقدار تولید گیاهان دارویی رویشگاه‌‌ها از 27 تا بیشتر از 383 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بر این اساس، ارزش مورد انتظار هر هکتار از رویشگاه‌‌ها از محل بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی، با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 5.4% در شهریورماه 1399، 3 تا 41 دلار در هکتار متغیر است. در مجموع، 25% از رویشگاه‌ها دارای شایستگی خوب، 17% دارای شایستگی متوسط، 25% دارای شایستگی کم و 33% غیر شایسته از نظر تولید و بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی بودند، در صورتی که شایستگی تمامی رویشگاه‌‌ها‌‌ از نظر تولید علوفه برای چرای دام خوب بود. بنابراین، بهره‌‌برداری از همه رویشگاه‌‌ها نمی‌‌تواند نقش مهم و یکسانی در بهبود معیشت مرتع‌داران داشته باشد و با رویکرد حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان‌، بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی در تمامی رویشگاه‌‌های مرتعی توصیه نمی‌‌شود. علاوه‌بر این، حد بهره‌‌برداری مجاز در هر رویشگاه، متناسب با وضعیت و گرایش مرتع و حساسیت خاک به فرسایش، متفاوت است.

Study on exploitability of medicinal plants in semi-steppe habitat using ecological and economic indices

The knowledge of rangelands suitability is a requirement for the exploitation of medicinal plants of those rangelands. Accordingly, the present study was conducted to evaluate the exploitability of MPs in 12 representative habitats of semisteppe regions based on the ecological and economic (E E) indices. For this purpose, after measuring the vegetation and estimating the production of MPs, the E E indices related to the exploitation of MPs in each habitat were calculated. Finally, based on the indices, the suitability class of each habitat was determined according to the FAO guidelines by the limiting factor method. The results showed that the forage available of habitats varied from 90 to 591 kg.ha1. Also, the share of MPs production in habitats was obtained between 5 and 58%. In other words, the production of MPs in the habitats varied from 27 to more than 383 kg.ha1. Accordingly, the expected value of each hectare of habitats from the exploitation of MPs, taking into account the discount rate of 5.4% in September 2020, varied from 3 to 41 $.ha1. Overall, the suitability of the habitats varied between good to unsuitable (25% good, 17% moderate, 25% low, and 33% unsuitable) in terms of production and exploitation of MPs, but all the habitats had good suitability in terms of forage production for grazing. Therefore, the exploitation of all the habitats cannot play an important and equal role in improving the livelihood of pastoralists and with the approach of preserving the plant genetic resources, the exploitation of MPs in all the rangeland habitats could not be recommended. In addition, the permitted exploitation limit in each habitat varies according to the conditions and trend of the rangeland and the sensitivity of the soil to erosion. This issue should be considered in the policy of paying attention to MPs, and it should be emphasized in the multipurpose rangeland management plans.