بررسی اثر کم آبیاری و باکتری تقویت‌کننده رشد بر میزان اینولین و صفات مورفولوژیک ریشه ژنوتیپ‌های مختلف گیاه دارویی شنگ (tragopogon spp.)

گیاه شنگ علاوه‌بر مصرف خوراکی به دلیل داشتن بسیاری از ترکیب‌های مفید دارای خواص دارویی متعدد می‌باشد. یکی از این ترکیب‌های شناسایی شده اینولین می‌باشد که در ریشه این گیاه وجود دارد. برای بررسی تاثیر تنش کم‌آبی و اثر رایزوباکتری تقویت‌کننده رشد (bacillus subtilis) بر میزان اینولین و صفات مورفولوژیک ریشه در برخی ژنوتیپ‌های گیاه شنگ (tragopogon spp.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل با سه عامل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینا در سال 1399 انجام شد. عامل اول، آبیاری در دو سطح بدون تنش (100% ظرفیت زراعی) و تنش کم آبیاری (50% ظرفیت زراعی)، عامل دوم، ژنوتیپ در 15 سطح (ژنوتیپ‌های مختلف شنگ) و عامل سوم، رایزو باکتری تقویت‌کننده رشد در دو سطح تلقیح با باکتری b. subtilis و عدم تلقیح با باکتری در نظر گرفته شد. صفات طول، سطح، حجم، قطر، وزن و میزان اینولین در ریشه‌های گیاه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر برهمکنش آبیاری، ژنوتیپ و باکتری بر تمام صفات مورد بررسی معنی‌دار شد. تنش کم‌آبی در بیشتر ژنوتیپ‌ها باعث افزایش طول، سطح و حجم ریشه شد ولی وزن ریشه و میزان اینولین در اثر تنش کم آبیاری کاهش یافت. اثر تلقیح با باکتری در ژنوتیپ‌ها متفاوت بود. ژنوتیپ ایرانی شماره 11 (کبودر آهنگ) بیشترین میزان اینولین را در سطوح مختلف تنش و b. subtilis به خود اختصاص داد و پس از آن ژنوتیپ ایتالیایی شماره 4 در شرایط بدون تنش در هر دو سطح باکتری بیشترین مقدار را داشت. به‌طور کلی، تنش باعث کاهش میزان اینولین در ریشه گیاه شد، ولی اثر تلقیح با b. subtilis به نوع ژنوتیپ بستگی داشت.

Study on low irrigation and growth-promoting bacteria effects on inulin content and morphological characteristics of different Tragopogon spp. genotypes root

Tragopogon spp. has many medicinal properties in addition to its edible consumption due to its many useful compounds. One of these identified compounds is inulin, which is present in the roots of this plant. To investigate the effects of low irrigation stress and growthpromoting rhizobacteria (Bacillus subtilis) on inulin content and root morphological traits in some genotypes of Tragopogon spp., a factorial experiment with three factors in a completely randomized design with three replications was conducted in the research greenhouse of Bu Ali Sina University in 2020. The factors included irrigation at two levels of without stress (100% of field capacity) and low irrigation stress (50% of field capacity) as the first factor, genotype at 15 levels (different genotypes of Tragopogon spp) as the second factor, and plant growthenhancing rhizobacteria (PGPR) at two levels of inoculation with B. subtilis and without inoculation as the third factor. Length, area, volume, diameter, weight, and inulin content of the plant roots were measured. The results showed that the irrigation × genotype × bacteria interaction effect was significant on all studied traits. Low irrigation stress increased length, area, and volume of the plant roots in most genotypes, but decreased root weight and inulin content. Inoculation with B. subtilis affected genotypes differently. Iranian genotype No. 11 (Kaboudar Ahang) had the highest inulin content at different stress and B. subtilis levels, followed by Italian genotype No. 4 at both B. subtilis levels under nonstress conditions. Overall, stress reduced inulin content of the plant roots, but the effect of inoculation with B. subtilis depended on the genotype.