تجزیه ژنتیکی برخی صفات کمّی آویشن دنایی (thymus daenensis celak) در شرایط تنش شوری از طریق آزمون پلی‌کراس

توسعه کشت آویشن دنایی (thymus daenensis celak) سازگار به شرایط محیطی خاص از طریق اصلاح جمعیت، نیازمند ایجاد یک خزانه ژنتیکی غنی از ژنوتیپ‌های برتر و بهره‌برداری از این تنوع برای شناسایی ژنوتیپ‌های با ترکیب‌پذیری بالا می‌باشد. در این پژوهش، به‌منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و میزان ترکیب‌پذیری اکوتیپ‌های مختلف‌ آویشن دنایی در شرایط شوری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه‌ای اجرا شد. فاکتورها شامل تنش شوری (0 و 90 میلی‌مولار نمک nacl) و اکوتیپ (12 خانواده‌ ناتنی حاصل از تلاقی پلی‌کراس بین 12 اکوتیپ آویشن دنایی) بودند. شوری سبب کاهش معنی‌دار همه صفات (بجز مقادیر پرولین و کاروتنوئید) نسبت به شاهد گردید. اکوتیپ‌ها از نظر طول و عرض برگ، طول شاخه‌های جانبی، وزن خشک اندام‌های هوایی، میزان اسانس و پرولین اختلاف معنی‌دار داشتند. درصد اسانس و عرض برگ دارای بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی بودند. وراثت‌پذیری عمومی صفات مورد مطالعه از 4.61% (طول برگ) تا 81.07% (عرض برگ) متغیر بود. بیشترین میزان وراثت‌پذیری به عرض برگ، میزان اسانس و وزن خشک اندام‌های هوایی اختصاص داشت. با توجه به میزان بالای ضریب تنوع ژنوتیپی و فنوتیپی، وراثت‌پذیری و پیشرفت ژنتیکی میزان اسانس و وزن خشک اندام‌های هوایی، از این صفات می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین معیارهای انتخاب والدین در برنامه‌های اصلاحی آویشن دنایی نام برد. نتایج نشان داد که اکوتیپ‌های ملایر2، زاغه، اراک و ایلام دارای ترکیب‌پذیری بالایی از نظر صفت میزان اسانس بودند. با توجه به تنوع ژنتیکی کافی مشاهده شده میان اکوتیپ‌های مطالعه شده و ترکیب‌پذیری مناسب آنها، راهبرد اصلاح جمعیت با تولید ارقام ساختگی (ترکیبی) را می‌توان برای به‌نژادی این گونه در شرایط نرمال (بدون تنش) و شوری توصیه نمود.

Genetic analysis of some quantitative traits in Thymus daenensis Celak under salinity stress using Polycross test

Cultivation development of adaptable Thymus daenensis Celak to specific environmental conditions through population improvement requires the creation of a genetic pool rich of superior genotypes and exploitation of this diversity to identify genotypes with high combinability. In this research, to study the genetic diversity and combinability of different T. daenensis ecotypes under salinity, a factorial greenhouse experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications. The factors included salinity stress (0 and 90 mM NaCl) and ecotype (12 half-sib families derived from a polycross between 12 T. daenensis ecotypes). Salinity decreased all the measured traits (except for proline and carotenoids content) significantly compared to the control. The ecotypes differed significantly from each other in terms of length and leaf width, length of lateral branches, aerial parts dry weight, essential oil content, and proline content. Essential oil content and leaf width obtained the highest phenotypic and genotypic coefficient of variation. General heritability of the studied traits varied from 4.61% (leaf length) to 81.07% (leaf width). The highest general heritability was assigned to leaf width, essential oil content, and aerial parts dry weight. Regarding the higher genotypic and phenotypic coefficient of variation, heritability, and genetic advance of the traits including essential oil content and aerial parts dry weight, these traits could be considered as the most important criteria for the parents selection in the breeding programs of T. daenensis. The results showed that the ecotypes Malayer2, Zagheh, Arak, and Ilam had high combinability in terms of essential oil content. Considering the sufficient genetic diversity observed between the studied ecotypes along with their adequate combinability, it could be recommended to breed T. daenensis through the strategy of improving the population by producing synthetic cultivars for normal (non-stress) and salinity conditions.