بررسی تحمل ژنوتیپ‌های cuminum cyminum l به بیماری پژمردگی فوزاریومی

بیماری پژمردگی فوزاریومی مهم‌ترین بیماری زیره سبز(cuminum cyminum l) است و سالیانه خسارت زیادی را به آن وارد می‌کند. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی واکنش 13 ژنوتیپ زیره سبز نسبت به بیماری پژمردگی فوزاریومی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی (فاکتور اول، ژنوتیپ و فاکتور دوم، تیمار حضور و عدم حضور قارچ بیمارگر) در سه تکرار در گلخانه پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی1399-1398 انجام شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ و تیمار در اکثر صفات معنی‌دار است. بیشترین همبستگی صفات در شرایط عدم حضور بیمارگر، بین وزن خشک بوته و تعداد چتر در بوته (0.92) و در شرایط حضور بیمارگر، بین ارتفاع بوته و تعداد دانه در بوته (0.76) بود. تجزیه خوشه‌ای (روش ward) ژنوتیپ‌ها را براساس صفات مورد مطالعه در شرایط عدم حضور بیمارگر به سه دسته و در حضور بیمارگر به دو دسته تقسیم کرد. تجزیه به مولفه‌های اصلی نشان داد که دو مولفه اول توانستند 80.13% (عدم حضور بیمارگر) و 84.55% (حضور بیمارگر) از تغییرات را توجیه کنند. همچنین، تجزیه بای‌پلات علاوه‌بر تایید نتایج خوشه‌بندی، نشان‌دهنده تنوع زیاد ژنوتیپ‌ها بود. ژنوتیپ e7r1b1 در حضور بیمارگر بیشترین نسبت بوته‌میری (100%) را داشت. ژنوتیپ g8r2b2 بیشترین عملکرد (0.20 گرم) و تعداد (75.66) دانه در بوته را در عدم حضور بیمارگر داشت. صفات عملکرد و تعداد دانه در بوته در حضور بیمارگر کاهش معنی‌دار نشان دادند. بیشترین عملکرد دانه در بوته (0.14 گرم) در حضور بیمارگر در ژنوتیپ 2-14-3 مشاهده شد. ژنوتیپ‌های g5r2b1 و f12r1b1 براساس صفات مورد بررسی دارای پتانسیل پایین در مقایسه با سایر ژنوتیپ‌ها در هر دو شرایط بودند. به‌طور کلی ژنوتیپ‌ها در شرایط عدم حضور و حضور قارچ بیمارگر عکس‌العمل متفاوتی نشان دادند. می‌توان ژنوتیپ‌هایی که تحمل خوبی در شرایط بیماری نشان دادند را به‌عنوان منابع تحمل در برنامه‌های اصلاحی بعدی معرفی نمود.

Study on Cuminum cyminum L. genotypes tolerance to Fusarium wilt disease

Fusarium wilt disease is the most important disease of cumin (Cuminum cyminum L.) and causes great damage to it every year. The present study was conducted to evaluate the response of 13 cumin genotypes to Fusarium wilt disease as a factorial experiment in a completely randomized design (genotype as the first factor and absence and presence of the pathogen as the second one) with three replications in the greenhouse of Research and Technology Institute of Plant Production, Shahid Bahonar University of Kerman during growing season of 2020-2021. The results showed that the interaction of genotype and treatment was statistically significant on most of the traits. The highest traits correlation was observed between plant dry weight and number of umbrellas per plant (0.92) under the absence of pathogen conditions and between plant height and number of seeds per plant (0.76) under the presence of pathogen conditions. Cluster analysis (Ward method) regarding the studied traits divided the genotypes into three groups under the absence of pathogen conditions and two groups under the presence of pathogen. Principal component analysis showed that the first two components could explain 80.13% (absence of pathogen) and 84.55% (presence of pathogen) of the variations. Also, biplot analysis showed high diversity of the genotypes as well as confirming the clustering results. The genotype E7r1b1 had the highest plant mortality ratio (100%) under the presence of pathogen. Under the absence of pathogen, the genotype g8r2b2 had the highest yield (0.20 g) and number (75.66) of seeds per plant. Yield and number of seeds per plant decreased significantly under the presence of pathogen. The highest seed yield (0.14 g) under the presence of pathogen was observed in the genotype 2-14-3. Based on the studied traits, the genotypes g5r2B1 and F12r1b1 had the lowest potential compared to the others under the both conditions. In general, the genotypes reacted differently under the absence and presence of pathogen conditions. The genotypes that revealed tolerance to the disease conditions could be introduced as sources of tolerance in further breeding programs.