اتنوبوتانی گیاهان دارویی منطقه راز و جرگلان در استان خراسان شمالی

اتنوبوتانی شاخه‌ای از دانش بومی است که به شناخت نقش گیاهان یک منطقه در دانش افراد بومی آن منطقه می‌پردازد و بازیابی سنت‌های غیرمکتوبی است که درخطر نابودی قرارگرفته است. ازاین‌رو مطالعه‌ای جهت شناسایی گیاهان دارویی منطقه راز و جرگلان و استفاده از دانش و تجربه اهالی بومی برای معرفی خواص و موارد ناشناخته گیاهان دارویی موردنظر انجام گرفت. اطلاعات مربوط به جنبه‌های مختلف گیاهان از قبیل مصارف سنتی، نحوه استفاده و زمان جمع‌آوری نمونه‌های گیاهی از افراد بومی باتجربه گردآوری شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد، از تعداد 85 گونه گیاه دارویی، 14 گونه به تیره کاسنیان (asteraceae) تعلق داشته و پس از آن تیره‌های نعناعیان (lamiaceae) با 13 گونه و تیره چتریان (apiaceae) با 11 گونه در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. گونه‌ شیرین‌بیان (glycyrrhiza glabra l.) با 201، آویشن (thymus transcaspicus) با 191 و درمنه (artemisia siberi besser) با 178 به‌ترتیب بالاترین میزان گزارش استفاده (ur) را نشان دادند. درمنه با 0.77، شیرین‌بیان با 0.73 و آویشن با 0.69 بیشترین میزان شاخص فراوانی نسبی ثبت (rfc) را نیز به خود اختصاص دادند. پنج فرم زیستی شامل همی‌کریپتوفیت (38 گونه)، تروفیت (16 گونه)، فانروفیت (16 گونه)، کامفیت (11 گونه) و ژئوفیت (4 گونه) بین گونه‌ها مشاهده شد. بیشترین قسمت دارویی مورداستفاده گیاهان در این منطقه، اندام هوایی آنها بود و کاربرد عمده گیاهان دارویی به‌ترتیب به درمان بیماری‌های گوارشی، عمومی، تنفسی و پوستی تعلق داشت. در ارتباط با شاخص اجماع مطلعین (icf) گروه بیماری‌های اسکلتی و عضلانی بیشترین میزان این شاخص (0.96) را در بین سایر گروه‌ها کسب کرد.

Ethnobotany of medicinal plants in RazoJargalan district in North Khorasan province

Ethnobotany is a branch of traditional knowledge that studies the role of plants of a certain district in the knowledge of its indigenous people and is the recovery of unwritten traditions that are in the danger of extinction. Therefore, a study conducted to identify the medicinal plants of RazoJargalan district and use of the knowledge and experience of the indigenous to introduce the properties and unknown dimensions of the desired medicinal plants. The information about various aspects of plants such as the traditional uses, how to use, and sampling time of plants were collected from the experienced natives. The results of the present study showed that out of 85 medicinal plant species, 14 ones belonged to the fam. Asteraceae, followed by the fam. Lamiaceae with 13 species and the fam. Apiaceae with 11 species. Liquorice (Glycyrrhiza glabra L.) with 201, thyme (Thymus transcaspicus Klokov) with 191, and artemisia (Artemisia siberi Besser.) with 178 showed the highest use of report (UR). A. siberi with 0.77, G. glabra with 0.73, and Th. transcaspicus with 0.69 had also the highest amount of relative frequency of citation index (RFC). Five life forms including hemicryptophytes (38 species), therophytes (16 species), phanerophytes (16 species), chameophytes (11 species), and geophytes (4 species) were observed among the species. The aerial parts was the most used part of medicinal plants in this region and the main uses of medicinal plants were in the treatment of digestive, general and unspecified, respiratory, and skin diseases, respectively. Regarding the informant consensus factor (ICF), the musculoskeletal diseases group obtained the highest value of this index (0.96) among the other groups.