تنوع ژنتیکی و گروه‌بندی جمعیت‌های متعلق به گونه‌های مختلف جنس جاشیر (prangos spp.) با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره

جاشیر (prangos) گیاهی دارویی متعلق به تیره چتریان است که 15 گونه از آن در ایران وجود دارد. به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی بین 80 جمعیت متعلق به هفت گونه p. hausslmechtii، p.lophoptera، p. corymbosa، p. uloptera، p. acaulis، p. platychloena و p. ferulacea در شش استان لرستان، اصفهان، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهار‌محال و بختیاری صفات مورفولوژیکی این گیاهان در مرحله گلدهی مطالعه شد. بدین‌منظور 10 نمونه گیاهی از هر رویشگاه انتخاب و 22 صفت کمّی بررسی شد. شاخص‌های آماری برای صفات مورد بررسی محاسبه و ضریب تغییرات فنوتیپی نیز به‌عنوان معیاری از تنوع ژنتیکی تعیین شدند. نتایج حاصل از این تحقیق، تنوع ژنتیکی قابل توجهی را در درون و بین گونه‌ها نشان داد. تجزیه واریانس داده‌ها اختلاف معنی‌داری را بین جمعیت‌ها (p<0.01) از نظر برخی صفات مورد مطالعه نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین جمعیت‌های مورد مطالعه بود. بیشترین ضریب تغییرات در صفات تعداد ساقه فرعی، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر در ساقه اصلی، قطر چتر ساقه اصلی، اندازه سوزنک برگ، عرض برگ، قطر ساقه اصلی و قطر انشعاب فرعی مشاهده شد که بیانگر وجود تنوع بالا در صفات مورد بررسی بود. ضرایب همبستگی بین صفات در گونه‌های مختلف متفاوت و مرتبط با ساختار ژنومی آنها بود. در تجزیه به مولفه‌های اصلی 9 مولفه نخست در مجموع 79.98% از تغییرات موجود را در صفات ارزیابی شده توجیه کردند. براساس تجزیه خوشه‌ای، 80 جمعیت مورد مطالعه در چهار گروه قرار گرفتند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه‌ای نشان داد که صفات مورفولوژیکی اندازه‌گیری شده قادر به تمایز برخی گونه‌ها بودند. به‌طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که سطح بالایی از تنوع ژنتیکی در گونه‌های مختلف جنس جاشیر وجود دارد.

Genetic diversity and classification of populations from different species of Prangos spp. using multivariate analysis methods

The Prangos genus is a medicinal plant belonging to the Apiaceae family, of which 15 species are found in Iran. The morphological traits at the flowering stage were studied to study the genetic diversity among 80 populations belonging to seven species P. hausslmechtii, P. lophoptera, P. corymbosa, P. uloptera, P. acaulis, P. platychloena and P. ferulacea from six provinces Lorestan, Esfahan, Fars, Khuzestan, Kohgiluyeh & BuyerAhmad, and Chaharmahal & Bakhtiari. For this purpose, 10 plant samples were selected from each habitat and 22 quantitative traits were evaluated. Statistical parameters were calculated for the studied traits and coefficients of phenotypic variation were also determined as a measure of genetic diversity. The results of this study showed significant genetic variation within and between species. The results of ANOVA showed that the populations had significant differences in some of the studied traits (P<0.01), indicating high genetic variation among the populations. The highest coefficient of variance was observed for the number of lateral branches, number of umbels per plant, number of umbels per the main stem, the diameter of umbels per the main stem, leaves needle size, leaf width, main stem diameter, and lateral branches diameter, indicating high variability in the traits studied. Correlation coefficients between traits were different in the studied species and related to their genomic structure. In the principal component analysis, the first nine components explained 79.98% of the total variation in the evaluated traits. Based on cluster analysis, 80 populations were divided into four groups. The dendrogram obtained from cluster analysis revealed that morphological traits studied could differentiate some species from each other. Overall, the results of this research showed that there was a high level of genetic diversity in different species of Prangos spp.