روش‌های تشخیص ژنوتیپ‌های پایدار و سازگار گل‌محمدی (.rosa damascena mill) ایران برای عملکرد اسانس

با هدف تشخیص روش‌های مناسب شناسایی ژنوتیپ‌های پایدار و سازگار برای عملکرد اسانس، 35 ژنوتیپ گل‌محمدی (rosa damascena mill.) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در هفت مکان (استان‌های کردستان، مرکزی، اصفهان، خوزستان، فارس، کرمان و خراسان رضوی) و دو سال (71386) ارزیابی گردید. میانگین کل بازده اسانس 0.029% بدست آمد. بین ژنوتیپ‌ها، مکان‌ها، محیط یا مکان سال‌ها و نیز اثرات متقابل ژنوتیپ × مکان و ژنوتیپ × محیط از نظر بازده اسانس تفاوت‌های معنی‌داری (0.01p≤) وجود داشت. رابطه مثبت بین واریانس محیطی، ضریب تغییرات و ضریب رگرسیون عملکرد بر محیط با بازده اسانس نشان داد که فقط ژنوتیپ‌های با بازده اسانس پایین فنوتیپ مشابهی را در محیط‌های مختلف (پایداری استاتیک) داشتند. هیچ ژنوتیپ پایداری با مفهوم استاتیک رگرسیون وجود نداشت و اسانس تولیدی ژنوتیپ‌های پایدار با واریانس محیطی هم بسیار اندک بود، اما برخی ژنوتیپ‌های سازگار با ضریب تغییرات محیطی (مانند km1) همزمان بازده اسانس متوسط و پایداری عملکرد داشتند. ژنوتیپ‌های پایدار با مفهوم دینامیک عملکرد اسانس متوسطی داشتند. شاخص برتری، ژنوتیپ‌های با بالاترین اسانس را به‌عنوان سازگار معرفی نمود. ژنوتیپ‌های پایدار با کمترین واریانس سال درون مکان، حداقل اسانس را تولید کردند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ گل‌محمدی می‌تواند هم‌زمان دارای پایداری استاتیک، دینامیک و عملکرد اسانس بالا باشد. آماره ضریب تغییرات، جنبه دینامیک آماره‌های رگرسیون و شاخص برتری به‌عنوان آماره‌های مطلوب برای ارزیابی جنبه های مختلف (استاتیک و دینامیک) پایداری اسانس در گل‌محمدی پیشنهاد می‌شوند. در مجموع، ژنوتیپ‌های is3، kz1 و cm1 دارای عملکرد اسانس متوسط و پایداری و سازگاری عمومی برای آن بوده و برای کشور ایران توصیه می‌شوند.

Detection methods of stable and adaptable Iranian Rosa damascena Mill. genotypes for essential oil yield

To identify the appropriate detection methods of stable and adaptable genotypes for essential oil yield, an experiment was conducted on 35 Iranian Rosa damascena Mill. genotypes in a randomized complete block design with three replications in seven locations (Kurdistan, Markazi, Isfahan, Khuzestan, Fars, Kerman, and Khorasan Razavi provinces) during two years (20072008). The total mean of essential oil yield was obtained 0.029%. There were significant differences (P≤0.01) between genotypes, locations, environments or locationyears, and also the interactions of genotype × location and genotype × environment in terms of essential oil yield. The positive correlation between environmental variance, coefficient of variation, and regression coefficient of yield over environments with essential oil yield showed that only the low essential oil yield genotypes had the similar phenotype in different environments (static stability). There was no stable genotype with the static regression concept and the essential oil production of stable genotypes by environmental variance was very small, but some adaptable genotypes by the environmental coefficient of variation (e.g. KM1) had moderate essential oil yield and yield stability at the same time. The stable genotypes according to the dynamic stability concept had moderate essential oil yield. The superiority index introduced the genotypes with the highest essential oil as the adaptable ones. The stable genotypes with the lowest variance of the years within locations produced the least essential oil. The results showed that a R. damascena genotype can demonstrate the static and dynamic stabilities with the high essential oil yield at the same time. The coefficient of variation, dynamic aspect of regression statistics, and superiority index could be suggested as the desirable statistics to evaluate different aspects (static and dynamic) of essential oil stability in R. damascena. In general, the genotypes IS3, KZ1, and CM1 with the moderate essential oil yield and its general stability and adaptability could be recommended for Iran.