اثر کودهای دامی و شیمیایی روی رشد، عملکرد و اسانس dracocephalum kotschyi boiss.

به‌منظور ارزیابی پاسخ تولید زرین‌گیاه (dracocephalum kotschyi boiss.) به کودهای دامی و شیمیایی آزمایشی به‌صورت اسپیلت پلات در زمان با سه تکرار در سال‌های 1397 و 1398 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد (بدون کود)، کود شیمیایی، و سطوح مختلف (100، 143 و 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) از هر یک از کودهای مرغی (pm100، pm143، pm250)، گوسفندی (sm100، sm143، sm250) و گاوی (cm100، cm143، cm250) بودند. صفات شامل رنگیزه‌های فتوسنتزی، شاخص‌ سطح‌برگ، زیست‌توده گیاهی و درصد و عملکرد اسانس بررسی شدند. اثر کود، چین و اثر متقابل کود در چین بر همه صفات معنی‎دار شد. در چین اول، تیمار pm250 رنگدانه‎های فتوسنتزی بیشتری در مقایسه با کود شیمیایی تولید نمود. همچنین، تیمارهای sm100 و cm100، کلروفیل a و کلروفیل کل بالاتری را در مقایسه با کود شیمیایی موجب شدند. در چین دوم، میانگین رنگدانه‎های فتوسنتزی در تیمارهای کود دامی بر کود شیمیایی برتری نداشت. در چین اول، سطح بالای انواع کودهای دامی شاخص سطح برگ بالاتری در مقایسه با کود شیمیایی داشتند ولی در چین دوم، سطح متوسط و بالای کود مرغی و سطح بالای کود گوسفندی دارای این برتری بودند. در چین اول، همه تیمارهای کودهای دامی به استثنای cm100 زیست‌توده گیاهی مشابه با کود شیمیایی تولید کردند ولی در چین دوم، تیمار pm143 زیست توده بالاتری در مقایسه با کود شیمیایی تولید نمود. در چین اول، میزان اسانس تیمار sm250 در مقایسه با کود شیمیایی برتری معنی‎داری داشت. در چین اول، بیشترین عملکرد اسانس با سطح بالای انواع کودهای دامی به‌دست آمد اما در چین دوم، اختلاف معنی‎داری بین عملکرد اسانس سطوح مختلف کودهای دامی با کود شیمیایی مشاهده نشد. به‌طور کلی، نتیجه‎گیری می‎شود سطح بالای کود مرغی با ایجاد شرایط مطلوب رشد گیاهی جایگزین مطلوبی برای کود شیمیایی در کشت گیاه دارویی زرین‌گیاه به‌شمار می‎رود.

Effects of livestock and chemical fertilizers on growth, yield, and essential oil of Dracocephalum kotschyi Boiss.

To evaluate the response of Dracocephalum kotschyi Boiss. production to the livestock and chemical fertilizers, an experiment was conducted as a split plot with three replications in 2018 and 2019. The experimental treatments included the control (without fertilizer), chemical fertilizer, and different levels (100, 143, and 250 kg nitrogen ha1) of poultry (PM100, PM143, and PM250), sheep (SM100, SM143, and SM250), and cattle (CM100, CM143, and CM250) manures. The traits including photosynthetic pigments, leaf area index, plant biomass, and percentage and essential oil yield were investigated. The effects of fertilizer, cutting, and the interaction of fertilizer and cutting were significant on all the triats. In the first cutting, the PM250 treatment produced more photosynthetic pigments than the chemical fertilizer. Also, the SM100 and CM100 treatments caused higher chlorophyll a and total chlorophyll compared to the chemical fertilizer. In the second cutting, the average photosynthetic pigments in the manure treatments were not superior to the chemical fertilizer. In the first cutting, the high level of livestock manures had a higher leaf area index compared to the chemical fertilizer, but in the second cutting, the medium and high levels of poultry manure and high level of sheep manure showed this superiority. In the first cutting, the all livestock manures treatments except CM100 produced the plant biomass similar to the chemical fertilizer, but in the second cutting, the PM143 treatment produced higher biomass compared to the chemical fertilizer. In the first cutting, the essential oil content of SM250 treatment was significantly superior to the chemical fertilizer. In the first cutting, the highest essential oil yield was obtained with the high level of livestock manures, but in the second cutting, there was no significant difference between the essential oil yield of different livestock manures levels and chemical fertilizer. In general, it could be concluded that the high level of poultry manure is a desirable alternative to the chemical fertilizer in D. kotschyi cultivation by creating the favorable conditions for the plant growth.