بررسی عملکرد بذر در 19 اکوتیپ از سه گونه تخم شربتی (lallemantia spp.)

جنس لالمنتیا (lallemantia fisch. et mey.) یکی از مهم‌ترین جنس‌های دارویی در ایران هست که به‌دلیل اثرات ارزشمند دارویی موردتوجه جامعه انسانی ایران قرار گرفته است. مطالعه حاضر با هدف احیاء و اهلی‌سازی برخی اکوتیپ‌های وحشی گونه‏های جنس بالنگو یا تخم شربتی (lallemantia spp.) انجام‌شد. بذور 19 اکوتیپ وحشی شامل نه اکوتیپ از گونه l. royleana (benth.) benth.، پنج اکوتیپ از گونه l. iberica (m.bieb.) fisch. c.a. mey. و پنج اکوتیپ از گونه l. peltata (l.) fisch. c.a. mey. از بانک ژن منابع طبیعی ایران تهیه شدند.‌ بذرها در سال زراعی 1397 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین کاشته شدند. صفات مورد بررسی شامل وزن خشک کل بوته، عملکرد بذر، ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش و صفات فنولوژیکی روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی بذر بود. ابتدا تجزیه واریانس بین گونه‌ها و سپس تجزیه واریانس آشیانه‌ای بین اکوتیپ‌های داخل هر گونه انجام شد. مقایسه میانگین صفات مختلف در بین اکوتیپ‌های داخل هرگونه به روش توکی انجام شد. در این مطالعه براساس تجزیه خوشه‌ای و نمودار بای‌پلات، اکوتیپ‌ها در سه خوشه مجزا قرار گرفتند. اکوتیپ‌های خوشه یک که متعلق به l. iberica بود نسبت به اکوتیپ‌های دو خوشه دیگر از میزان عملکرد بذر بیشتری برخوردار بودند. در l. iberica بیشترین وزن بذر متعلق به اکوتیپ آزادشهر (4.5 گرم در بوته) با میزان تولید 375 کیلوگرم در هکتار برآورد ‌گردید. در نهایت، اکوتیپ‌های برتر از لحاظ عملکرد بذر در کلاس a، شناسایی شدند و در فرآیند تکثیر و صدور گواهی محدود بذر قرار گرفتند.

Evaluation of seed yield in some ecotypes of three Lallemantia species

Lallemantia Fisch. et Mey. is one of the most important medicinal plant genera in Iran, which is highly demanded by Iranian people due to its health benefits. This study was aimed at regenerating and domesticating some wild ecotypes of Lallemantia spp. species. The seeds of nine ecotypes from L. royleana (Benth.) Benth., five ecotypes from L. iberica (M.Bieb.) Fisch. C.A. Mey., and five ecotypes from L. peltata (L.) Fisch. C.A.Mey. were prepared from the Natural Resources Gene Bank, Iran and planted in a randomized complete block design with three replications in the research farm of Qazvin Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Iran in 2018. The studied traits included total plant dry weight, seed yield, plant height, plant canopy diameter, and phenological traits including days to flowering and days to seed ripening. The ANOVA between the species was performed first, then the nested ANOVA between the ecotypes within each species. The means comparison of different traits among the ecotypes within each species was done using the Tukey method. In this study, the ecotypes were divided into three separate clusters based on the cluster analysis and biplot diagram. The cluster1 ecotypes belonging to L. iberica had higher seed yield than the other two ones. In L. iberica, the highest seed weight belonged to the ecotype ‘Azadshahr’ (4.5 g plant1) with an estimated yield of 375 kg ha1. Finally, the superior class a ecotypes were identified in terms of seed yield and put in the process of seed propagation and certification.