پهنه‌بندی کشت چهار گونه دارویی در سطح دشت‌های حوضه آبریز دریاچه نمک براساس شاخص‌های اقلیمی و هیدرولوژیکی

از آنجا که سرزمین ایران همواره با نوسان و کاهش نزولات آسمانی روبرو بوده و از سوی دیگر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب به کاهش شدید منابع آب زیرزمینی منجر شده است، کشت گیاهان دارویی می‌تواند به خروج از وضعیت بحران کم‌آبی کمک نماید. این پژوهش با هدف تعیین تناسب اکولوژیک کشت چهار گونه دارویی شامل گل‌محمدی (.rosa damascena mill)، زعفران (crocus sativus l.)، آویشن (thymus vulgaris l.) و اسطوخودوس (lavandula angustifolia l.) در 36 دشت واقع در حوضه آبریز دریاچه نمک انجام شد. روش‌شناسی پژوهش شامل جمع‌آوری، بازسازی و کنترل کیفی اطلاعات و شبیه‌سازی اقلیمی، محاسبه شاخص‌های اگروکلیماتولوژی و برآورد سهم کشاورزی از منابع آبی به تفکیک هر دشت و همچنین برآورد نیاز آبی گیاه، تعیین بیلان رطوبتی، تهیه لایه‌های مطلوبیت و عدم مطلوبیت کشت و در نهایت روی‌هم‌گذاری لایه‌ها و تولید اراضی زراعی مناسب برای کشت این گیاهان بود. شبیه‌سازی اقلیمی با روش بازنمونه‌گیری هدفمند برای تولید سناریوهای مختلف طی دوره 2011-2035 انجام شد. همه مدل‌ها تحت سناریوهای مختلف، کاهش بارندگی و افزایش دمای بیشینه و کمینه را پیش‌بینی کردند. مدل ec-earth تحت سناریوی rcp2.6 بیشترین درصد کاهش بارندگی (حدود 23%) و بیشترین افزایش دما را پیش‌بینی کرد. اراضی کشاورزی دشت شریف‌آباد، بخش‌های شمالی اراضی کشاورزی دشت قم‌ کهک، اراضی شرقی دشت ساوه، اراضی شمالی دشت کاشان و اراضی جنوبی دشت ورامین به‌دلیل شوری و تنش گرمایی برای کشت هر چهار گونه نامطلوب بودند. کشت زعفران و گل‌محمدی در بیشتر دشت‌های حوضه آبریز دریاچه نمک وضعیت مطلوب یا بسیار مطلوب داشت.

Zoning the plains of Salt Lake catchment for cultivation of four medicinal plant species based on climatic and hydrological indicators

Since Iran has always faced fluctuations and decreases in the rainfall, and on the other hand, the uncontrolled harvest of water resources have led to a more severe decline in the groundwater resources, the medicinal plants cultivation can help overcome the water deficit crisis. This study aimed at determining the ecological suitability of cultivation of four medicinal plants including damask rose (Rosa damascena Mill.), saffron (Crocus sativus L.), thyme (Thymus vulgaris L.), and lavender (Lavandula angustifolia L.) in 36 plains located in the Salt Lake (Namak Lake) catchment. The research methodology included the collection, reconstruction, and quality control of the information, climatic simulation, calculation of the agroclimatological indicators, and estimation of the agriculture share of water resources separately for each plain, estimation of the plant water needs, determination of the moisture balance, preparation of the suitability layers of cultivation, and finally overlaying the layers to produce the suitable/unsuitable agricultural lands for the cultivation of these plants. The climate simulation was performed by the strategic resampling technique to generate the different scenarios during the period 20112035. All the models under the different scenarios predicted a decrease in the rainfall and an increase in the maximum and minimum temperatures. The ECEARTH model under the RCP2.6 scenario predicted the highest percentage of rainfall decrease (about 23%) and temperature increase. Due to the salinity and heat stress, the agricultural lands located at Sharifabad plain, northern parts of QomKahak plain agricultural lands, eastern lands of Saveh plain, northern lands of Kashan plain, and southern lands of Varamin plain were unsuitable for the cultivation of all four medicinal species. The cultivation of saffron and damask rose in most of the plains of Salt Lake catchment was suitable or very suitable.