بررسی کمّی و کیفی اسانس دو گونه از جنس نپتا (nepeta cataria l. و nepeta bracteata benth.) در شرایط زراعی

دو گونه nepeta cataria l. و nepeta bracteata benth. (تیره نعناعیان) از گیاهان بومی ایران هستند. به‌منظور بررسی کمّی و کیفی اسانس دو گونه مذکور در حالت زراعی، بذر هشت جمعیت از این دو گونه از رویشگاه‌های طبیعی جمع‌آوری و در ایستگاه تحقیقات البرز موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور (کرج، استان البرز) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی کشت شد. سرشاخه‌های گل‌دار در زمان گلدهی کامل جمع‌آوری و پس از خشک کردن در دمای محیط، اسانس آنها با روش تقطیر با آب استخراج، و با دستگاه gc و gc/ms تجزیه و شناسایی شدند. بازده اسانس جمعیت‌های n. cataria بین 0.02 (کرج) تا 0.50% (اراک) متغیر بود. 23 ترکیب در اسانس این گونه شناسایی شد و ترکیب غالب در تمام جمعیت‌ها از ایزومرهای نپتالاکتون بود. نپتالاکتون iii(a4آلفا، 7بتا،a 7آلفا نپتالاکتون)، 44.4 (کرج) تا 91.6% (اراک) از اسانس و نپتالاکتونi (a4آلفا، 7آلفا، a7آلفا نپتالاکتون)، 0.8 (کرج) تا 15.9% (بافق1) از اسانس را به خود اختصاص دادند. نپتالاکتونii (a4آلفا، 7آلفا، a7بتا نپتالاکتون) فقط در جمعیت بافق2 (21.2%) مشاهده شد. میزان 8،1سینئول در اسانس جمعیت‌های مختلف n. cataria از 0.4 (تفت1) تا 12.8% (کرج) متغیر بود. بازده اسانس در جمعیت‌های n. bracteata بین 0.02 (اردکان) و 0.80% (تفت 2) بود. 27 ترکیب در اسانس این گونه شناسایی شدند و ترکیب‌های عمده، 8،1سینئول (1.0، 9.6 و41.0 درصد به‌ترتیب در جمعیت‌های طبس، اردکان و تفت2) و ژرانیل استات (0.9، 3.4 و 39.8 درصد به‌ترتیب در جمعیت‌های طبس، تفت2 و اردکان) بودند. به طور کل، نتایج نشان داد که جمعیت‌های n. cataria همگی از یک کموتایپ، اما جمعیت های n. bracteata از دو کموتایپ (کموتایپ ژرانیل استات و کموتایپ 8،1سینئول) بودند.

Study on the quantity and quality of two Nepeta species (Nepeta cataria L. and N. bracteata Benth.) essential oil under agricultural conditions

Two species Nepeta cataria L. and Nepeta bracteata Benth. (fam. lamiaceae) are native to Iran. To study the quantity and quality of the two species essential oil in the field, the seeds of eight populations from these two species were collected from natural habitats and planted in a randomized complete block design in Alborz Research Station of Research Institute of Forests and Rangelands (Karaj, Alborz province). The flowering branches were harvested at the full flowering stage and after room temperaturedrying, their essential oils were extracted by hydrodistillation, and analyzed and identified by GC and GC/MS. The essential oil yield of N. cataria populations varied between 0.02 (Karaj) and 0.50% (Arak). Twentythree compounds were identified in the essential oil of this species, and the main compound in all populations was from nepetalactone isomers. NepetalactoneIII (4aα,7β,7aαnepetalactone) and nepetalactoneI (4aα,7α,7aαnepetalactone) constituted 44.4 (Karaj) to 91.6% (Arak) and 0.8 (Karaj) to 15.9% (Bafgh1) of the essential oil, respectively. NepetalactoneII (4aα,7α,7aβnepetalactone) was observed only in the population Bafgh2 (21.2%). The amount of 1,8cineole in the essential oil of different N. cataria populations varied from 0.4 (Taft1) to 12.8% (Karaj). The essential oil yield of N. bractaeta populations was obtained between 0.02 (Ardakan) and 0.70% (Taft2). Twentyseven compounds were identified in the essential oil of this species, and the main compounds were 1,8cineole (1.0, 9.6, and 41.0% in Tabas, Ardakan, and Taft2, respectively) and geranyl acetate (0.9, 3.4, and 39.8% in Tabas, Taft2, and Ardakan, respectively). In general, the results showed that the N. cataria populations were all from the same chemotype, but N. bracteata populations were from two chemotypes (ct. geranyl acetate and ct. 1,8cineole).