مطالعه تنوع شیمیایی اسانس اندام‌های مختلف salvia sharifii rech.f. & esfand.

Salvia sharifii rech.f. & esfand. یکی از گونه‌های دارویی انحصاری در ایران و متعلق به تیره نعناع (lamiaceae) می‌باشد. در این پژوهش، اندام‌های مختلف (گل، برگ و ساقه) این گونه مریم‌گلی در اسفند سال 1396 از منطقه بخون استان هرمزگان جمع‌آوری گردیده و از نظر مقدار اسانس و تنوع ترکیب‌های شیمیایی موجود در آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. اسانس نمونه‌ها به‌روش تقطیر با آب استخراج و ترکیب‌های شیمیایی آنها با دستگاه گاز کروماتوگرافی (gc) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (gcms) شناسایی شد. عملکرد اسانس اندام‌های مختلف گل، برگ و ساقه به‌ترتیب 1.38، 1.14 و 0.84 درصد (وزنی/ وزنی) بدست آمد. اجزای شیمیایی شناسایی شده در گل، برگ و ساقه به‌ترتیب 45، 42 و 43 ترکیب بود. نتایج آنالیز ترکیب‌های اسانس نشان داد که لینالول (38.7%)، هگزیل ایزووالرات (13.8%)، هگزیل کاپریلات (6.2%)، هگزیل ایزوبوتیرات (4.6%)، هگزیل2متیل بوتیرات (4.4%)، ترانسکاریوفیلن (3.8%) و انهگزیل هگزانوات (3.7%) اجزای اصلی اسانس گل بودند. در اسانس برگ لینالول (17.0%)، هگزیل کاپریلات (11.1%)، آلفا هومولن (7.8%)، ترانسکاریوفیلن (6.2%)، اسکلارئول اکسید (5.9%)، نوتکاتون (3.7%)، هگزیل ایزو والرات (3.5%) و آگاروسپیرول (3.0%) بیشترین ترکیب‌های اسانس را به خود اختصاص دادند. در اسانس ساقه ترکیب‌های لینالول (18.7%)، اسکلارئول اکسید (8.0%)، آلفاهومولن (7.5%)، ترانسکاریوفیلن (7.2%)، هگزیل ایزو والرات (5.2%)، کاریوفیلن اکسید (5.0%)، انهگزیل هگزانوات (4.8%)، نوتکاتون (4.1%) و دی‌بوتیل فتالات (4.0%) به‌فراوانی وجود داشتند. ترکیب غالب و مشترک در اسانس اندام‌های این گونه مریم‌گلی، لینالول بود که در اسانس گل بیشترین و در برگ کمترین مقدار مشاهده گردید. وجود تنوع شیمیایی در اسانس اندام‌های مختلف این گیاه می‌تواند برای صنایع دارویی، غذایی و آرایشی‌ بهداشتی و نیز به‌نژادگران گیاهان دارویی در انتخاب اندام مناسب برای مصرف و اهداف اصلاحی مورد توجه قرار گیرد.

Study on the chemical diversity of essential oil from different plant parts of Salvia sharifii Rech. f. & Esfand.

Salvia sharifii Rech. f. & Esfand. is an endemic medicinal plant in Iran and belongs to the Lamiaceae family. In the current study, different plant parts (flower, leaf, and stem) of this species were collected from the Bokhon region of Hormozgan province in March 2018 and were studied in terms of the amount of essential oil and variability in their composition. The essential oils of airdried samples were extracted by hydrodistillation and analyzed by GC and GCMS. The essential oil yield of flower, leaf, and stem was obtained 1.38, 1.14, and 0.84% (w/w), respectively. The total number of essential oil compounds identified and quantified was 45 in flower, 42 in leaf, and 43 in the stem. The results of essential oil compounds analysis revealed that linalool (38.7%), hexyl isovalerate (13.8%), hexyl caprylate (6.2%), hexyl isobutyrate (4.6%), hexyl2methyl butyrate (4.4%), transcaryophyllene (3.8%), and nhexyl hexanoate (3.7%) were the major compounds in flower. In leaf, linalool (17.0%), hexyl caprylate (11.1%), αhumulene (7.8%), transcaryophyllene (6.2%), sclareol oxide (5.9%), nootkatone (3.7%), hexyl isovalerate (3.5%) and agarospirol (3.0%) had the highest amounts in essential oil. In stem essential oil, linalool (18.7%), sclareol oxide (8.0%), αhumulene (7.5%), transcaryophyllene (7.2%), hexyl isovalerate (5.2%), caryophyllene oxide (5.0%), nhexyl hexanoate (4.8%), nootkatone (4.1%) and dibutyl phthalate (4.0%) were the major compounds. The major and common compound in the different organs essential oil of this species was linalool which was the highest in flowers and the lowest in leaves. The presence of chemical diversity in the essential oil of different organs of this species can be considered by the pharmaceutical, food, and cosmetic industries, as well as medicinal plant breeders in selecting the appropriate organ for consumption and breeding purposes.