اثر کلات‌های آهن و روی به شکل نانو و معمول بر برخی خصوصیات گیاه دارویی سیاه‌دانه (nigella sativa l.)

به‌منظور بررسی اثر کلات‌های آهن و روی بر برخی خصوصیات کمّی و کیفی گیاه دارویی سیاه‌دانه (nigella sativa l.) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه (مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس و مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: آهن (نانو کلات‌های آهن در دو سطح 1.5 در هزار و 4 در هزار + کلات آهن 3 در هزار) و روی (نانو کلات روی در دو سطح 1.5 در هزار و 3 در هزار و کلات روی 3 در هزار) بود که به‌صورت محلول‌پاشی به تفکیک اعمال گردید. تیمارها در مرحله 108 برگی و در زمان پر شدن کپسول‌ها بکار برده شد. کاربرد کلات‌های آهن و روی به‌صورت نانو نسبت به شکل معمول ارتباط معنی‌داری با عملکرد و اجزای عملکرد و خصوصیات کیفی داشتند و آنها را افزایش دادند. غلظت‌ 4 در هزار نانو کلات آهن و 3 در هزار نانو کلات روی باعث بیشترین افزایش در صفات عملکرد دانه (217.47 گرم در متر‌مربع در گنبدکاووس و 288.67 گرم در متر‌مربع در تهران)، عملکرد زیستی (582 گرم در متر‌مربع در گنبدکاووس و 337.2 گرم در متر‌مربع در تهران)، شاخص برداشت (37.43% در گنبدکاووس و 76.46% در مزرعه تهران) و درصد روغن و عملکرد روغن شده است. بیشترین مقدار عددی مربوط به نشت سلولی (57.70 در گنبدکاووس و 64.72 در تهران) و پرولین (13.40 در گنبدکاووس و 11.51 در تهران) مربوط به تیمار کلات آهن و روی به شکل غیر نانو بود. براساس نتایج حاصل و با توجه به ویژگی‌های مختلف اندازه‌گیری شده، کاربرد آهن و روی به شکل نانو حتی در غلظت‌های پایین اثر مثبتی بر عملکرد کمّی و کیفی خواهد داشت.

Effects of nano and common forms of iron and zinc chelates on some characteristics of medicinal plant black cumin (Nigella sativa L.)

To investigate the effect of iron and zinc chelates on some quantitative and qualitative characteristics of medicinal plant black cumin (Nigella sativa L.), a factorial experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications in two areas (the research farm of 1 Gonbad Kavous University in Golestan province and 2 Agriculture Faculty of Tarbiat Modares University in Tehran province). Experimental treatments included control )spray with pure water), and separate foliar spray of iron: iron nanochelate at two levels of 1.5 and 4 per 1000 and iron chelate at 3 per 1000 and zinc: zinc nanochelate at two levels of 1.5 and 3 per 1000 and zinc chelate at 3 per 1000. The treatments were applied in the 810 leaf stage and at the time of filling the capsules. The application of nano forms of iron and zinc chelates compared to the common forms had a significant relationship with yield and yield components and qualitative characteristics and increased them. Concentrations of 4 per 1000 of iron nanochelate and 3 per 1000 of zinc nanochelate caused the highest increase in seed yield (217.47 g m2 in Gonbad and 288.67 g m2 in Tehran), biological yield (582 g m2 in Gonbad and 337.2 g m2 in Tehran), harvest index (37.43% in Gonbad and 76.46% in Tehran), and oil percentage and yield. The highest numerical values for cell leakage (57.70 µmol g1FW in Gonbad and 64.72 µmol g1FW in Tehran) and prolin (13.40 mg g1FW in Gonbad and 11.51 mg g1FW in Tehran) were related to iron and zinc chelate treatments (common forms). Based on the results, the application of the nano form of iron and zinc, even at low concentrations, could positively affect the quantitative and qualitative yield.