ارتباط خصوصیات رویشگاهی با مقدار تولید ثعلب (orchis palustris jacq.) در چمنزارهای ترگور ارومیه

بررسی ویژگی‌های رویشگاهی گیاهان دارویی و برآورد مقدار تولید آنها از ملزومات اساسی به‌منظور طراحی سند چشم‌انداز بهره‌برداری از محصولات فرعی است. گونه ثعلب (orchis palustris jacq.) یکی از گونه‌های دارویی مهم و با ارزش اقتصادی بالا است که در چمنزارهای منطقه ترگور ارومیه پراکنش چشمگیری دارد. از این‌رو، از بین محدوده‌های پراکنش چمنزار، شش محدوده که پراکنش گونه ثعلب در آنها از وضعیت یکنواخت‌تری برخوردار و دسترسی به آنها آسان‌تر بود، انتخاب گردید. در هر یک از محدوده‌ها با کاربرد 60 پلات 60×25 سانتی‌متر مربعی که به‌طور تصادفی در داخل 10 قاب 1 × 10 متر مربعی استقرار داشتند، تعداد پایه‌های ثعلب شمارش و صفات گیاهی شامل درصد پوشش تاجی، ارتفاع و مقدار تولید غده ثعلب اندازه‌گیری شد. همچنین در هر یک از مکان‌ها، سه نمونه مرکب خاک به‌صورت تصادفی تا عمق ریشه‌دوانی گونه‌های غالب برداشت و خصوصیات خاک شامل شن، سیلت، رس، اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی و ازت کل اندازه‌گیری شد. عمق آب زیرزمینی هر یک از رویشگاه‌ها، به‌عنوان معیاری از سطح رطوبتی و ارتفاع از سطح دریا برای آنالیز ارتباط خصوصیات رویشگاهی با صفات گیاهی مورد توجه قرار گرفت. بدین‌منظور با توجه به طول گرادیان محاسبه ‌شده، از روش آنالیز افزونگی (rda) به‌عنوان روش خطی استفاده شد. نتایج آنالیز افزونگی نشان داد که صفات گیاهی و به‌ویژه وزن غده ثعلب، تحت تاثیر مستقیم مقدار ماده آلی، ازت کل و درصد رس رویشگاه‌ها می‌باشد. صفات مذکور با ارتفاع رویشگاه‌ها، عمق آب زیرزمینی و اسیدیته خاک ارتباط عکس دارند. در مجموع، گونه ثعلب رویشگاه‌های کم ارتفاع مانند دشت‌های آبرفتی با خاک‌های حاصلخیز، اسیدیته خنثی، بافت سنگین و آب زیرزمینی بالا را نسبت به دیگر مکان‌ها بیشتر ترجیح می‌دهد.

Relationship between habitat characteristics and Salep (Orchis palustris Jacq.) production in Targavar meadows of Urmia

Study on the habitat characteristics of medicinal plants and estimating their production is one of the basic requirements for designing a future perspective document for utilization of byproducts. Salep (Orchis palustris Jacq.) is one of the most important and highly valuable medicinal plants having a significant distribution in the meadows of Targavar region of Urmia. Hence, among the meadows, six locations that were easier to reach and the distribution of Salep was more uniform were selected. In each location, using 60 plots of 60×25 cm2 that were randomly located within 10 plots with 10×1 m2, the number of Salep bases were counted and traits including crown cover percentage, plant height and tuber production were measured. Three composite soil samples from each location were randomly taken from the depth of root development of dominant species, and soil characteristics including sand, silt, clay, acidity, electrical conductivity, organic matter and total nitrogen were measured. The depth of groundwater (in each location) was considered as a criterion for moisture level and altitude, to analyze the relationship between habitat characteristics and plant traits. For this purpose, based on the calculated gradient length, the redundancy analysis (RDA) method was used as a linear method. The results of RDA showed that plant traits, especially tuber weight, were directly affected by the amount of organic matter, organic carbon, total nitrogen and clay percentage of the habitats. The mentioned traits are reversely related with altitude, groundwater depth and soil acidity of locations. In general, the Salep species more prefer lowaltitude habitats such as alluvial plains with fertile, neutral acidity and heavy texture soils and high groundwater surface.