اثر تراکم بوته بر عملکرد کمّی ‌و کیفی آویشن کرک‌آلود (thymus pubescens boiss. & kotschy ex celak.) در شرایط دیم سه استان‌ کشور

به‌منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد کمّی‌ و کیفی آویشن کرک‌آلود (thymus pubescens boiss. & kotschy ex celak.) در شرایط دیم آزمایش مزرعه‌ای در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی در سه تکرار در سه منطقه دیم کشور و طی دو سال اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تراکم (فواصل روی ردیف 25، 35 و 50 سانتی‌متر، به‌ترتیب برابر 8، 6 و 4 بوته در مترمربع)، زمان (سال اول و دوم پس از کشت) و مکان (آذربایجان‌شرقی، کردستان و تهران (دماوند)) بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل ارتفاع، قطر تاج پوشش، عملکرد ماده خشک اندام هوایی، بازده اسانس و عملکرد اسانس در مرحله گلدهی کامل بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر تراکم، مکان و زمان و اثر متقابل آنها بر کلیه صفات معنی‌دار بود. نتایج نشان دادند که بیشترین عملکرد ماده ‌خشک (1147 کیلوگرم در هکتار) در سال‌های اول و دوم در تهران در تراکم 8 بوته در متر‌‌مربع بدست آمد. کردستان با 2.25% و آذر‌بایجان‌شرقی با 0.43% به‌ترتیب بالاترین و پایین‌ترین درصد اسانس را داشتند. در بررسی اثر متقابل تراکم در مکان بر تغییرات عملکرد اسانس بیشترین عملکرد اسانس در کردستان و دماوند و در تراکم 8 بوته در متر‌‌مربع به‌ترتیب به میزان 21.73 و 17.88 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. آویشن کرک‌آلود در تراکم‌های بالا تولید بیشتر ماده خشک و عملکرد اسانس را نشان داد که این موضوع نشان‌دهنده استقرار و سازگاری آویشن کرک‌آلود در مناطق مختلف دیم کشور به‌ویژه منطقه دیم‌خیز دماوند و کردستان است.

Effects of plant density on some quantitative and qualitative characteristics of Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak under rainfed conditions in three provinces of Iran

In order to study the effect of plant density on some quantitative and qualitative characteristics of Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak under rainfed conditions, a field experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications in three different dry farming regions of the country during two years. Experimental treatments consisted of plant density (25, 35 and 50 cm between plants on rows equal to 8, 6 and 4 plant/m2, respectively), time (first and second year after planting) and location (East Azarbayjan, Kordestan, and Tehran). The traits including plant height, canopy diameter, dry matter yield of aerial parts, essential oil yield and content were measured at full flowering stage. The results of ANOVA indicated the significant effect of density, location and time and their interaction on all traits studied. The highest dry matter yield (1147 kg ha1) was obtained in both two years in Tehran at 8 plant/m2. Kordestan with 2.25% and East Azarbayjan with 0.43% had the highest and lowest essential oil percentage, respectively. In density × location interaction, the highest amount of essential oil yield was obtained in Kordestan (21.73 kg ha1) and Tehran (17.88 kg ha1) at a density of 8 plant/m2. Thymus pubescens showed higher dry matter and essential oil yield under high plant density, indicating the establishment and adaptation of the species to different rainfed regions of the country especially Damavand and Kordestan.