ارزیابی تغییرات عملکرد کمّی و کیفی اسانس رازیانه (foeniculum vulgare mill.) در شرایط تنش شوری

به‌منظور بررسی اثر شوری آب آبیاری بر عملکرد کمّی و کیفی اسانس رازیانه (foeniculum vulgare mill.)، آزمایشی به‌صورت کرت‏های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط زراعی انجام شد. تیمارهای آزمایشی چهار ژنوتیپ رازیانه شامل دو رقم p11820065 آلمانی و 11486 اروپایی و دو ژنوتیپ بومی همدان و لرستان بودند. تیمارهای شوری آب آبیاری نیز شامل سه سطح 2 (شاهد)، 5 و 8 دسی‌زیمنس بر متر بود. برای استخراج اسانس از دستگاه کلونجر استفاده شد. نتایج نشان داد که شوری بر کلیه صفات به استثناء آلفاپینن، میرسن و درصد اسانس معنی‏دار بود. ژنوتیپ‏ها نیز از نظر آنتول، آلفافلاندرن، گاماترپینن، درصد و عملکرد اسانس تفاوت معنی‏داری نشان ندادند. برهم‌کنش ژنوتیپ در شوری بر کلیه صفات اثر معنی‏داری داشت. ژنوتیپ p11-820065 بیشترین درصد اسانس (3.90%)، عملکرد اسانس (91.41 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد خشک بذر (2359.7 کیلوگرم در هکتار) را در سطح شوری شاهد دارا بود، ولی با افزایش سطح شوری روند کاهش عملکرد بذر و اسانس در ژنوتیپ‏های غیربومی با شیب تندتری نسبت به ژنوتیپ‏های بومی بود. میزان آنتول به‌عنوان مهمترین ترکیب رازیانه نیز تا شوری 5 دسی‏زیمنس بر متر افزایش و بعد کاهش نشان داد که روند تغییرات آن عکس میزان اسانس بود. براساس نتایج این تحقیق، در شرایط شوری آب آبیاری ژنوتیپ‏های بومی به علت تحمل بیشترشان نسبت به استرس شوری، از بازده اقتصادی بالاتری برخوردار بودند. شوری آب بر نوع مواد تشکیل‌دهنده اسانس بی‌تاثیر بود و تنها مقادیر این ترکیب‌ها تحت ‌تاثیر آن قرار گرفت.

Qualitative and quantitative changes in essential oil of fennel (Foeniculum vulgare Mill.) under salinity stress

In order to study the effect of irrigation water salinity on the quantity and quality of fennel (Foeniculum vulgare Mill.) oil, and seed production, a field experiment was conducted in a splitplot based on randomized complete block design with three replications. The experimental treatments included fennel genotype at four levels (German P11820065, European 11486, and two indigenous genotypes including Lorestan and Hamedan) and water salinity at three levels (2 (control), 5, and 8 dS/m). The results showed that the effect of salinity was significant on all traits except αpinene, myrcene, and essential oil percentage. Genotypes showed no significant difference in anethole, αphellandrene, γterpinene, percentage, and essential oil yield. The interaction of salinity× genotype had a significant effect on all traits. Genotype P11820065 had the highest essential oil percentage (3.90%) and yield (91.41 kg ha1), and seed dry yield (2359.7 kg ha1) between genotypes at control salinity level. With increasing salinity level, the seed and essential oil yield in nonindigenous genotypes decreased by a slope more than that of indigenous genotypes. Moreover, the content of anethole as the most important essential oil component of fennel increased to 5 dS/m salinity and then decreased. Based on the results of this study, under irrigation water salinity conditions, indigenous genotypes had higher economic efficiency due to their higher resistance to salinity stress. Water salinity affected only the content of essential oil components, but had no effect on its composition.