شناسایی و تعیین مقدار سیلی‌مارین در گیاه خار مریم (silybum marianum) و چند فرآورده دارویی آن

خارمریم با نام علمی silybum marianum گیاهی است دو ساله از خانواده کمپوزیته به ارتفاع دو متر که به حالت خودرو در کنار جاده‌ها و اراضی متروک در مناطق شمالی ایران می‌روید. میوه این گیاه در پیشگیری و درمان آسیب‌های توکسیک–متابولیک کبد ناشی از مواد مختلف و نیز در درمان هپاتیت حاد از اهمیت خاصی بر خوردار است. مواد موثره این گیاه از ایزومرهای سیلیبین، سیلی دیانین و سیلی‌کریستین تشکیل شده است که غالباً سیلیمارین نامیده می‌شوند. سیلیمارین اثر ضد سمی داشته و رژنراسیون بافت کبدی را تحریک می‌کند. بذر این گیاه در فصل تابستان 1379 از اطراف اصفهان و نیز مزرعه تحقیقاتی این شرکت جمع‌آوری شد. سیلیمارین بذرهای مذکور و یک نمونه بذر وارداتی و چند نمونه فرآوورده دارویی با حلال مناسب استخراج گردید، و به روش tlc و hplc در مقایسه با مواد استاندارد شناسایی شد. سپس به وسیله اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی مایع با کارکرد بالا (hplc) به روش استاندارد داخلی تعیین مقدار شد. همچنین اثر حلالهای مختلف روی راندمان استخراج سیلیمارین از گیاه بررسی گردید. نتایج حاصل از روش اسپکترومتری نشان داد که در این روش فقط تعیین مقدار کل ایزومرها امکان پذیر است. درحالی‌که در hplc تعیین جداگانه تک تک اجزای مخلوط سیلیمارین وجود داشت، از سیلیمارین (تهیه شده از شرکت roth) به عنوان ماده استاندارد و آلفا نفتل به عنوان ماده استاندارد داخلی استفاده گردید. مقدار سیلیمارین در دو نمونه بذر داخلی برابر1.5 درصد و نمونه وارداتی 2.3 درصد بود. در چند نمونه قرص ardeyhepan و silymarin 140 von ct  ساخت آلمان به طور متوسط به‌ترتیب 128 و 161 میلی‌گرم سیلیمارین مشاهده شد که یک مقدار اضافی 28 درصدی و 15 درصدی از مقدار اعلام شده را نشان می داد.

Identification and Quantitative Determination of Silymarin in Silybum marianum and its pharmaceutical preparations

The bienial milkthistle belongs to the compositae family, with two meters height. The plant selfgrows in roadsides and abandoned grounds in northern areas of Iran. The plant seeds are used for preventing and treatment of hepatic disorders. Its active components are comprised silibinin, silicristin and silidianin isomers, formerly called silymarin. Silymarin have antitoxic effect. The plant seeds were collected in summer 2000 from Isfahan countryside Barij Essence Co. Research farm. The silymarin of seed and several other pharmaceutical preparations were extracted using suitable solvent and were studied with HPLC and TLC methods, and compared with standard material. Quantitative determination of silymarin was performed by spectrophotometry and HPLC using internal standard method. The effect of various solvents on the efficincy of extracting silymarin was also studied. Spectrophotometry results were found which only total amount of isomers could be determined by spectrophotometry while all components of silymarin mixture would be determined by HPLC. Silymarin (Roth Co.) used as the standard substance and alpha naphtol as internal standard one. The amount of silymarin in two domestic seed samples was 1.5% while it was 2.3% in an imported one. In a group of German made Ardeyhepan and Silymarin 140 von ct Sample tablets, 128 mg and 161 mg silymarin was observed respectively which was 28% and 15% more than proposed quantity.