بررسی ویژگیهای رویشگاهی و برخی ترکیبهای شیمیایی گیاه ferula gumosa boiss در استان قم

استفاده از گیاهان دارویی به عنوان محصولات فرعی مرتع، در کشور ایران دارای سابقه‌ای بسیار طولانی است.شناسایی و تعیین ویژگیهای اکولوژیک این گیاهان، لازمه بهره برداری پایدار و اقتصادی از استعدادهای موجود در عرصه منابع طبیعی است. گیاه باریجه (ferula gumosa)، یکی از گونه های دارویی مناطق کوهستانی ایران است که از نظر صنعتی نیز دارای اهمیت ویژه‌ای می باشد. هدف از این تحقیق، بررسی‌خصوصیات اکولوژیکی باریجه و نیز ترکیبهای شیمیایی موجود در آن به منظور شناسایی و حفاظت از رویشگاه های عمده در سطح استان قم می باشد. این تحقیق از سال 1375 به مدت سه سال در اکوسیستمهای مرتعی استان قم انجام شد. در این بررسی نقشه پراکنش گیاه باریجه با استفاده از منابع موجود و مطالعات صحرایی تهیه و در هر رویشگاه یک منطقه معرف به وسعت یک هکتار انتخاب شد. مولفه‌های پوشش گیاهی با استفاده از روش ترانسکت کوادرات بررسی و پراکنش سیستم ریشه ای و مراحل مختلف فنولوژی با انتخاب 20 پایه در هر منطقه معرف تعیین شد. نمونه‌های خاک از اعماق 15-0 و 30-15 سانتیمتر تهیه و جهت تعیین ماده آلی، اسیدیته و شوری به آزمایشگاه ارسال گردید. به منظور تعیین ارزش غذایی گونه باریجه در مراحل مختلف فنولوژی نمونه گیری از پایه های موجود صورت پذیرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که رویشگاه گونه باریجه اغلب در مناطق نیمه استپی با ارتفاع بالاتر از 2000 متر، دارای خاک با بافت سبک، اسیدیته بین 7.8-7.5 و شوری بین0.06 تا 0.479 میلی موس بر سانتیمتر با سازندهای زمین شناسی گرانیت و گرانودیوریت یافت می شود. این گونه می تواند درجه حرارت بین 23.5  تا 39 درجه سانتیگراد و بارندگی سالانه حدود 300 میلیمتر را تحمل نماید. نسبت ریشه به شاخه و برگ 0.73-0.7 بود. میانگین کل مواد غذایی قابل هضم در این گونه در مراحل مختلف فنولوژی، بیشتر از سایر گونه های مرتعی موجود در رویشگاه است. ارزش غذایی بالا به همراه ارزش اقتصادی شیرابه حاصل از گیاه باریجه، اهمیت فراوان این گونه را نشان می‌دهد.

Investigation of Provenance Properties and some Chemical Components of Ferula gumosa Boiss. in Qom Province

Medicinal plants are used as byproducts of rangeland in Iran from many years ago. Identification of ecological properties of theseplants is necessary for sustainable and economic utilization from potential in natural resources. Ferula gumosa is a medicinal plant in mountains of Iran that has very important economical of value. The purpose of this research was consideration of ecological properties and some chemical components of Ferula gumosa for identification and protection from the main provenances in Qom province. This research conducted in Qom rangeland ecosystems from 1996 for 3 years.  First the distribution map of Ferula was prepared by extant references and field study then a key area about 1 ha was selected in each provenance. The vegetation parameters were considered by transectquadrate method also the distribution of root system and phenological stages were studied with selection of 20 stand of plants. Soil sampling to take the measurement of organic material, pH and EC was done from 015 and 1530 cm depths also plant sampling to determine nutrient value which was accomplished. The results indicated the provenance of Ferula can be found in semisteppic regions with elevation of more than 2000 meters, in soils with light texture, in pH between 7.57.8 and EC 0.06 to 0.479 mmohs/cm and from geological standpoint in granite and granodiorite. This species can tolerate temperature between –23.5º to 35º C and annual precipitation about 270320 mm is suitable for that. Root/herbage ratio was between 0.70.73 and total digestible nutrients of Ferula is higher than another rangeland plants. This plant has great value because of its high nutrient and economical value.