بررسی تغییرات ترکیب شیمیایی اسانس Nepeta Heliotropifolia در مراحل مختلف رشد

جنس نپتا در ایران دارای 67 گونه گیاه علفی است که اغلب آنها انحصاری ایران هستند. یکی از این گونه های انحصاری و معطر nepeta heliotropifolia است که در این تحقیق در سه مرحله مختلف رشد از نظر کمیت و کیفیت اسانس مورد بررسی قرار گرفته است. اندامهای هوایی گیاه در مرحله قبل از گلدهی (برگدهی کامل، اواسط اردیبهشت)، مرحله رویشی (تشکیل غنچه، اواخر اردیبهشت) و مرحله گلدهی کامل (اوایل خرداد) از استان همدان جمع آوری گردیده و پس از خشک شدن در سایه، به روش تقطیر با آب (hydrodistillation) مورد اسانس گیری قرار گرفت. جهت تعیین میزان بازده اسانسها بر حسب وزن گیاه خشک،درصد رطوبت هر نمونه محاسبه گردید. به این ترتیب بازده اسانس برای سه مرحله رویشی فوق  به ترتیب 0.75%، 0.63% و 0.4% بدست آمد. بنابراین میزان اسانس nepeta heliotropifoliaدر طی دوره رشد از مرحله رویشی به مرحله گلدهی کامل کاهش می یابد. جهت شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها، از آنها طیف های gc و gc/ms تهیه شد و بعد با مطالعه طیف های جرمی و محاسبه شاخصهای بازداری ترکیبهای، در مجموع 36 ترکیب مختلف در اسانسها شناسایی شد. عمده ترین ترکیب موجود در اسانس در مرحله قبل از گلدهی لیمونن (40.1%) بوده که در مسیر رشد گیاه سیری نزولی داشته است. بتا پینن دومین ترکیب عمده اسانس در مرحله قبل از گلدهی (11.1%) بوده که در زمان تشکیل غنچه به میزان دو برابر افزایش یافته و دوباره در زمان گلدهی کامل کاهش یافته است. سایر ترکیبهای اصلی اسانس سابینن، 1و8- سینئول، بتا کاریوفیلن، (z)بتا فارنزن، گاما مورولن و بی سیکلو جرماکرن بوده اند که در طی دوران رشد میزان آنها تغییر کرده است.

Chemical Variation of the Essential Oil of Nepeta heliotropifolia in different stage of Plant growth

The genus of Nepeta presents 67 species in Iran, most of them are endemic. One of theses endemic species is N. heliotropifolia. In this research the essential oil of N. heliotropifolia was investigated in three different stage of plant growth. The aerial parts of N. heliotropifolia at before flowering, beginning of flowering and complete flowering were collected from Hamedan province. Essential oils isolated by hydrodistillation from the aerial parts of three samples, were analyzed by a combination of capillary GC and GC/MS. The yields of essential oils were obtained 0.75%, 0.63% and 0.4% (w/w) respectively. So the oil yield of N. heliotropifolia was decreased from before flowering stage to complete flowering stage.  Thirtysix components were identified in the oils. The main constituent of the essential oil at before flowering stage was limonene (40.1%), that decreased by plant growth. The second main component of the oil in this stage was bpinene (11.1%), that increased to 23.3% in the beginning of flowering, then decreased in fool flowering. The other main compounds of the oils were 1,8cineole, bcaryophyllene, (Z) bfarnesene, gmmurolene abd bicyclogermacrene.