وضعیت استقرار نظام کنترل‌های داخلی در بانک‌های ایران

نظام کنترل‌های داخلی، مبنای عملیات بانکداری سالم و ایمن است و مدیریت را در جهت حفظ منابع و منافع بانک یاری می‌نماید. از آنجا که بهبود عملکرد نظام کنترل‌های داخلی، مستلزم شناخت وضعیت کنونی آن می‌باشد، در این تحقیق تلاش شد تا وضعیت موجود استقرار نظام کنترل‌های داخلی در بانک‌های ایران مورد ارزیابی قرار گیرد. برای این منظور، در پرسشنامه طراحی شده از خبرگان خواسته شد تا وضعیت موجود شاخص‌های اثرگذار در استقرار نظام کنترل‌های داخلی بانک‌ها را با در نظر گرفتن میزان اهمیت این شاخص‌ها ارزیابی کنند. پاسخ‌های دریافتی با بهره‌گیری از روش‌های دلفی فازی، تحلیل شکاف فازی، تحلیل اهمیت- عملکرد و آزمون مقایسه زوجی، تجزیه و تحلیل شده است. طبق نظر خبرگان، وضعیت موجود همه شاخص‌های اثرگذار در استقرار نظام کنترل‌های داخلی بانک‌ها نامطلوب ارزیابی شد. یافته‌های حاصل از تحلیل شکاف فازی نیز بیانگر آن است که بجز 3 شاخص، بین وضعیت موجود (آنچه هست) و وضعیت مطلوب (آنچه که باید باشد) شاخص‌ها شکاف معنادار وجود دارد. همچنین طبق یافته‌های تحلیل اهمیت- عملکرد، از مجموع 119 شاخص مورد مطالعه، 113 شاخص علی‌رغم برخورداری از اهمیت بالا، عملکرد قابل قبولی ندارند. علاوه بر این، بر اساس نتایج آزمون مقایسه زوجی می‌توان نتیجه گرفت که بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب شاخص‌های اثرگذار در استقرار ابعاد پنج‌گانه نظام کنترل‌های داخلی بانک‌های کشور یعنی محیط کنترلی، ارزیابی ریسک، فعالیت‌های کنترلی، اطلاعات و ارتباطات و فعالیت‌های پایشی اختلاف معنادار وجود دارد.

status of establishment of internal control system in iranian banks

a system of effective internal controls is a foundation for the safe and sound operation of banks and helps management to safeguard bank’s resources and interests. since improving performance of internal control system requires recognizing its current status, in this study, an attempt has been made to evaluate the current status of establishment of internal control system in iranian banks. for this purpose, through the designed questionnaire, experts have been asked to evaluate the current status of effective indicators in establishing internal control system of banks, taking into account the importance of these indicators. received answers were analyzed using fuzzy delphi method, fuzzy gap analysis, importance-performance analysis and paired sample test. according to experts, the current status of all effective indicators in the establishment of the internal control system of banks was assessed as unfavorable. findings from fuzzy gap analysis also indicate that except for 3 indicators, there is a significant gap between the current status (what is) and the desired status (what should be) of indicators. also, according to the findings of importance-performance analysis, out of 119 indicators studied, 113 indicators do not have acceptable performance despite their high importance. in addition, based on the results of the paired sample test, it can be concluded that there is a significant gap between current status and desired status of effective indicators in establishing the five dimensions of the internal control system of banks: control environment, risk assessment, control activities, information and communication and monitoring activities.