تبیین انگیزه رفتاری مدیران در دستکاری سود از منظر تئوری چشم‌انداز تجمعی (مورد مطالعه: شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)

تئوری چشم‌انداز به دنبال تبیین چگونگی تاثیر احساسات و ترجیحات روانشناختی افراد بر شیوه تصمیم‌گیری آنان است. هدف این پژوهش بررسی رفتار دستکاری سود در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از الگوی چهار جانبه نگرش نسبت به ریسک ارائه شده توسط تئوری چشم‌انداز تجمعی بود. دوره زمانی این پژوهش 6 سال، از سال 1392 الی 1397 و شامل 695 مشاهده بود. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌های پژوهش با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک و با در نظر گرفتن میانگین عملکرد رقبا در صنعت به عنوان نقطه مرجع، بیانگر تاثیر مثبت و معنادار برآورد مدیریت از احتمال وقوع زیان نسبت به نقطه مرجع و تاثیر منفی و معنادار برآورد مدیریت از احتمال دستیابی به سود نسبت به نقطه مرجع، بر دستکاری سود بود. به عبارت دیگر، احتمال دستکاری سود در شرایطی که مدیر احتمال وقوع زیان نسبت به نقطه مرجع را بالا برآورد کند، بالاتر بوده و در شرایطی که این احتمال پایین باشد، احتمال دستکاری سود پایین‌تر است. همچنین، احتمال دستکاری سود در شرایطی که مدیر احتمال دستیابی به سود نسبت به نقطه مرجع را پایین برآورد کند، بالاتر بوده و در شرایطی که این احتمال بالا باشد، احتمال دستکاری سود پایین‌تر است. همچنین یافته‌های پژوهش بر زیان‌گریزی مدیران دلالت داشت. از این رو، شواهد بدست آمده بیانگر این است که می‌توان از تئوری چشم‌انداز تجمعی برای تشریح انگیزه رفتاری مدیران در دستکاری سود بهره برد.