برآورد پارامترهای ژنتیکی صفات زراعی گندم نان با استفاده از تجزیه میانگین نسل‌ها در شرایط کم‌آبی

گندم مهم ترین محصول زراعی جهان می باشد که در مناطق کم آب عملکرد آن به شدت کاهش می یابد. در چنین شرایطی تولید ارقام متحمل به خشکی از اهمیت وِیژه ای برخوردار است. به منظور به نژادی گندم آگاهی از ماهیت ژنتیکی عملکرد و صفات مرتبط با عملکرد کمک شایانی به اصلاح گر می نماید. جهت برآورد پارامترهای ژنتیکی برخی صفات زراعی در شرایط کم آبی در گندم نان، خانواده های f4 حاصل از تلاقی ارقام گندم روشن و کویر به‌همراه والدین، f2 و f3 در شرایط تنش رطوبتی مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح آگمنت با پنج شاهد روشن، فلات، مهدوی، شاه پسند و خارچیا در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. به منظور اعمال تنش، آبیاری در مرحله سنبله دهی قطع گردید و عملکرد دانه به همراه برخی صفات زراعی مورد ارزیابی قرار گرفت. از روش تجزیه میانگین نسل ها به‌منظور تعیین نحوه عمل ژن های کنترل‌کننده صفات استفاده شد. روابط ژنتیکی شامل اثرات افزایشی، غالبیت، افزایشی× افزایشی و غالبیت× غالبیت برآورد شدند. در کنترل صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزاردانه، طول سنبله، طول ریشک و طول دوره پرشدن دانه، واریانس ژنتیکی افزایشی نقش بیشتری داشت. بنابراین در این صفات، گزینش در نسل های اولیه موثرتر خواهد بود. در حالی که در کنترل صفات ارتفاع بوته، تعداد سنبله و تعداد دانه در بوته واریانس ژنتیکی غالبیت نقش بیشتری ایفا می کند. لذا در مورد این صفات توصیه می شود گزینش در نسل های پیشرفته انجام گیرد.