تاثیر دو گونه قارچ میکوریزا بر عملکرد کمی و کیفی دانه توده های محلی کنجد (sesamum indicum l.) در سطوح مختلف تنش خشکی

این آزمایش به‌منظور بررسی اثرات همزیستی با دو گونه قارچ میکوریزا بر درصد و عملکرد روغن، درصد و عملکرد پروتئین و عملکرد دانه 8 توده محلی کنجد در سطوح مختلف تنش خشکی در سال زراعی 93-1392 به‌صورت فاکتوریل اسپلیت پلات با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی هنرستان کشاورزی ارومیه اجرا گردید. فاکتور اول شامل سطوح مختلف آبیاری (آبیاری معمولی: آبیاری بعد از 70 میلی‌متر تبخیر و تعرق گیاه، تنش ملایم: آبیاری بعد از 90 میلی‌متر تبخیر و تعرق گیاه و تنش شدید: آبیاری بعد از 110 میلی‌متر تبخیر و تعرق گیاه)، فاکتور دوم شامل عدم تلقیح و تلقیح با دو گونه قارچ میکوریزای glomus mosseae، glomus intraradices و فاکتور سوم شامل 8 توده محلی کنجد (جیرفت 13، محلی طارم زنجان، محلی مغان، ناز چند شاخه، tc25، ts3، داراب 14 و دشتستان 5) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاثیر سطوح مختلف آبیاری، میکوریزا و ژنوتیپ بر صفات مورد مطالعه معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد با افزایش شدت تنش خشکی، عملکرد دانه، درصد روغن، درصد پروتئین، عملکرد روغن، عملکرد پروتئین و عملکرد بیولوژیک به‌طور معنی داری کاهش یافت. تنش شدید خشکی عملکرد روغن و عملکرد پروتئین را به‌ترتیب به میزان 67 و 66درصد کاهش داد. استفاده از دو گونه قارچ میکوریزا نسبت به حالت عدم استفاده از قارچ باعث افزایش عملکرد دانه و بهبود صفات کیفی دانه شد. رابطه بین صفات کیفی دانه با عملکرد دانه مثبت و معنی دار بود و بالاترین ضریب همبستگی برای عملکرد پروتئین و عملکرد روغن با عملکرد دانه (**99/0=r) به‌دست آمد. در بین توده های محلی کنجد مورد بررسی، ژنوتیپ های محلی مغان و طارم زنجان از نظر عملکرد دانه (به‌ترتیب 31/206 و 96/177 گرم بر مترمربع)، روغن (به‌ترتیب 70/147 و 34/121 گرم بر مترمربع) و پروتئین (به‌ترتیب 57/76 و 70/62 گرم بر مترمربع) در هر سه شرایط مختلف آبیاری، برتر از سایر توده ها بودند. این توده ها به‌عنوان توده های محلی برتر معرفی میگردند. با توجه به نتایج این تحقیق، جهت بهبود صفات کیفی مانند درصد روغن و پروتئین تلقیح با قارچ های میکوریزا به‌خصوص گونه g.mosseae توصیه می گردد.