اثرات دما و شوری بر ویژگی‌های جوانه‌زنی و رشد گیاهچه توده‌های کنجد (Sesamum indicum)

جوانه‌زنی بذر یک مرحله بحرانی در طول دوره رشد و نمو گیاه است و تحمل به شوری در این مرحله از رشد، به جهت استقرار گیاهانی که در خاک‌های شور رشد می‌کنند از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌ منظور ارزیابی پاسخ خصوصیات جوانه‌زنی و سبزشدن گیاهچه کنجد به تنش شوری و دما، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در دانشکده‌کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. در این آزمایش تاثیر هفت سطح شوری با پتانسیل های صفر (شاهد)، 2-، 3-، 4-، 6-، 8-، 10- و 12- بار و سه سطح دما (15، 20 ، 25 درجه سانتی‌گراد) بر ویژگی‌های جوانه‌زنی و سبزشدن سه توده کنجد (توده سبزوار، توده کلات، رقم اولتان) بررسی شد. نتایج نشان دادند که دما و شوری بر روی تمامی صفات جوانه‌زنی و رشد گیاهچه (درصد و سرعت جوانه‌زنی، طول و وزن خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه) توده‌های کنجد تاثیر معنی‌داری (01/0p?) داشتند. بر اساس نتایج آزمایش، افزایش تنش شوری به‌طور معنی‌داری باعث کاهش همه صفات مورد مطالعه در توده‌های کنجد شد. بیشترین درصد جوانه‌زنی توده‌های کنجد در پتانسیل‌های شوری صفر تا 4- بار و در دمای 25 درجه سانتی‌گراد مشاهده شد، که با کاهش دما از مقدار این صفت به طور معنی‌داری کاسته شد، به‌طوری‌که بیشترین تحمل به شوری در توده‌های کنجد در دمای 25 درجه سانتی‌گراد به دست آمد و افزایش دما به بیشتر از 15 درجه سانتی‌گراد به‌طور معنی‌داری اثرات منفی ناشی از شوری را کاهش داد. در بین توده‌های مورد مطالعه کنجد، توده سبزوار در بیشتر شاخص‌های مورد مطالعه، در پتانسیل‌های شوری مشابه و دماهای مختلف، تاثیر نسبتاً کمتر و رقم اولتان از این نظر بیشترین تاثیرپذیری را داشت. با توجه به نتایج این آزمایش در شرایط تنش شوری و وجود نوسانات دمایی توده سبزوار کنجد جهت کشت و استقرار بهینه آن، مناسب‌تر به‌نظر می‌رسد.