بررسی تاثیر تسریع کننده‌ها بر بنیه بذر و خصوصیات جوانه‌زنی گیاه دارویی سیاه‌دانه (Nigella sativa L.) تحت تنش‌شوری

شوری آب و خاک در مناطق خشک و نیمه‌خشک، یکی از مهم‌ترین تنش ها در محدود کردن تولید گیاهان است. سیاه‌دانه گیاه یک‌ساله علفی و دارویی مهم متعلق به تیره rununculaceae است که به شوری حساس می باشد. این آزمایش به‌منظور ارزیابی اثرات پرایمینگ بر جوانه زنی بذر سیاه‌دانه در شرایط تنش‌شوری اجرا گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل تنش‌شوری (صفر، 2/62، 4/124، 6/186 و 8/248 میلی مولار) و سه سطح پیش‌تیمار، بذور پرایمینگ شده با نیترات‌پتاسیم (2/0 درصد به‌مدت 72 ساعت)، جیبرلیک اسید (500 قسمت در میلیون به مدت 48 ساعت) و آب‌مقطر (به‌مدت 24 ساعت) بود. سطوح تنش‌شوری با استفاده از کلرید سدیم ایجاد شد و برای پرایمینگ با آب‌مقطر هم از روش هیدروپرایمینگ استفاده گردید. بذور سیاه‌دانه در مرحله اول پس از تیمار شدن، در دمای 25 درجه سانتی‌گراد خشک شدند و به‌مدت دو هفته در معرض تنش‌شوری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر تیمار پرایمینگ بر صفات مورد ارزیابی معنی دار (01/0p?) است. در بین پیش تیمارها، بیشترین اثر مثبت را نیترات‌پتاسیم بر ضریب جوانه زنی و جیبرلیک اسید بر میانگین مدت زمان جوانه زنی در سطوح مختلف تنش‌شوری داشتند. به‌عبارتی این بذور در کمترین زمان، بیشترین درصد جوانه زنی را داشتند. مقایسه میانگین نشان داد بیشترین و کمترین میزان جوانه زنی به‌ترتیب در تیمار نیترات‌پتاسیم و هیدروپرایمینگ به‌دست آمد. همچنین در سطوح مختلف تنش‌شوری، پیش تیمارهای نیترات‌پتاسیم و آب‌مقطر اثر مثبتی بر طول ریشه چه، تعداد ریشه های جانبی و نسبت ریشه به ساقه داشتند و بیشترین اثر پیش تیمار هیدروپرایمینگ بر وزن تر ساقه چه و ریشه چه بود. پیش تیمار 500 پی پی ام جیبرلیک اسید نیز سبب کاهش تعداد گیاهچه های غیرنرمال گردید. ضرایب همبستگی ساده نشان داد که طول ریشه چه با میانگین مدت زمان جوانه زنی همبستگی معنی دار منفی (**726/0- =2r)، با تعداد گیاهچه غیرنرمال همبستگی غیرمعنی دار و با سایر صفات همبستگی معنی دار مثبت داشت. همچنین میانگین مدت زمان جوانه زنی با صفات مورد ارزیابی (به‌جز تعداد گیاهچه غیرنرمال و نسبت وزن‌خشک ریشه چه به ساقه چه) همبستگی معنی دار منفی داشت. به‌طور‌کلی اعمال پرایمینگ 72 ساعت نیترات‌پتاسیم 2/0 درصد یا 500 قسمت در میلیون جیبرلیک اسید به مدت 48 ساعت جهت حصول بالاترین ویژگی های جوانه زنی توصیه می‌شود.