ارزیابی تحمل به خشکی و استفاده از ذخایر ساقه ژنوتیپ‌های امید بخش گندم نان در شرایط تنش رطوبتی و فتوسنتزی متفاوت

به منظور ارزیابی میزان تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های جدید گندم در شرایط تنش رطوبتی و فتوسنتزی متفاوت، آزمایشی مزرعه ای در قالب طرح کرت‌های دو بار خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های زراعی 86-1385 و 87-1386 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق مشهد به اجرا در آمد. تیمار آبیاری در کرت های اصلی شامل آبیاری مطلوب در طول فصل رشد (d1) و تنش رطوبتی از مرحله گرده افشانی تا رسیدگی (d2)، تیمار ژنوتیپ در کرت های فرعی شامل هفت ژنوتیپ جدید گندم (لاین‌های شماره 9103، 9116، 9203، 9205، 9207، 9212، c-81-10) و رقم کراس شاهی و تیمار شرایط فتوسنتزی در کرت های فرعی فرعی شامل استفاده از فتوسنتز جاری (p1) و جلوگیری از فتوسنتز جاری (p2) بود. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر تنش رطوبتی و شرایط فتوسنتزی بر عملکرد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه معنی دار بود. همچنین اختلافات ژنوتیپی در مورد صفات مذکور معنی دار بود. ژنوتیپ‌های 9103، 9116 و c-81-10 در شرایط معمولی رطوبتی و استفاده از فتوسنتز جاری جز برترین ژنوتیپ ها بودند. ژنوتیپ های c-81-10 ، 9116 و 9207 تحت شرایط معمولی و جلوگیری از فتوسنتز جاری بالاترین عملکرد دانه را داشتند. در شرایط تنش رطوبتی و استفاده از فتوسنتز جاری، ژنوتیپ‌های 9103 و 9212 و c-81-10 و در شرایط تنش رطوبتی و جلوگیری از فتوسنتز جاری ژنوتیپ‌های 9116، c-81-10 و 9103 دارای بالاترین عملکرد دانه بودند. شاخص تحمل به تنش (sti) برآورد بهتری از عملکرد دانه در شرایط بهینه و محدودیت رطوبتی ارایه کرد. درصد استفاده از ذخایر برای پر کردن دانه ها (درصد انتقال مجدد) تحت تاثیر تنش رطوبتی قرار گرفت و از 5/28 درصد تحت شرایط مطلوب آبیاری به 8/37 درصد تحت شرایط تنش رطوبتی افزایش یافت. نظر به این که ژنوتیپ‌های c-81-10، 9103 و 9116 بیشترین ظرفیت استفاده از ذخایر ساقه برای پرکردن دانه ها در هر دو شرایط (معمولی و تنش رطوبتی) را داشته و پتانسیل عملکرد آن‌ها نیز بالا بود می‌توان آن‌ها را به عنوان ژنوتیپ‌های امید بخش و مناسب جهت استفاده در برنامه های اصلاحی مناطق خشک و نیمه خشک پیشنهاد نمود.