خصوصیات جوانه‌زنی و رشد گیاهچه ژنوتیپ‌های تریتیکاله (Triticale hexaploide Lart) تحت تاثیر پتانسیل‌های متفاوت ناشی از شوری و خشکی

عدم جوانه‌زنی و استقرار ضعیف گیاهچه به دلیل خشکی، فقدان آب کافی و وجود شوری از مهمترین مشکلات تولید محصولات زراعی در مناطق نیمه خشک از جمله کشور ما می‌باشد. به همین منظور و جهت ارزیابی پاسخ چهار ژنوتیپ تریتیکاله شامل لاین‌هایet-82-15، et-82-8، et-79-17 و رقم juanillo-92 به پتانسیل‌های آب مختلف ناشی از شوری و خشکی و نیز شناخت میزان تحمل آنها به تنش پتانسیل منفی در مرحله جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه، این مطالعه در سال 1387 در آزمایشگاه تحقیقات عالی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای تنش شوری در 5 سطح شامل صفر، 5/0، 1، 5/1 و 2% محلول nacl (تقریبا معادل صفر، 8/3-، 5/8-، 6/11- و 8/14- بار) و تیمارهای تنش خشکی در 6 سطح شامل 50، 100، 150، 200، 250 و 300 گرم peg 6000 در یک لیتر آب مقطر (تقریبا معادل 5/0-، 48/1-، 95/2-، 91/4-، 36/7- و 3/10- بار) بودند. نتایج نشان داد که پتانسیل آب منفی ناشی از تیمارهای شوری و خشکی درصد جوانه‌زنی بذور را به طور معنی‌داری (001/0 p < ) تحت تاثیر قرار داد. با کاهش پتانسیل آب درصد جوانه‌زنی کاهش یافت و در پتانسیل آب مساوی تا حدود 7- بار کاهش درصد جوانه‌زنی در شرایط خشکی کمتر از شوری بود. رقم juanillo-92 بیشترین و لاین et-82-8 کمترین میزان جوانه‌زنی را تحت تاثیر تیمارهای مختلف شوری به خود اختصاص دادند. همچنین با کاهش پتانسیل آب سرعت جوانه‌زنی نیز کاهش یافت و در پتانسیل آب مساوی تا 7- بار سرعت جوانه‌زنی در شرایط خشکی بیشتر از شوری بود. در پتانسیل‌های آب منفی‌تر از 10- بار در تیمار خشکی جوانه‌زنی بذور تریتیکاله متوقف شد، در حالی که این روند در تیمارهای شوری تا پتانسیل 15- بار ادامه یافت. تفاوت درصد جوانه‌زنی ژنوتیپ‌های مورد مطالعه تحت تاثیر شرایط شور در سطح احتمال 1% معنی‌دار شد، ولی تحت شرایط خشکی اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد. به طور کلی بر اساس رتبه‌بندی ارقام از نظر مولفه‌های اندازه گیری شده به ترتیب مقاومت به شوری رقم juanillo-92 > et-82-15 > et-82-8 < et-79-17بود. همچنین با وجود مقاومت به خشکی مشابه ارقام، رقم juanillo-92 مقاومت نسبی بیشتری نسبت به خشکی در این مرحله نشان داد.