بررسی ضرایب همبستگی صفات، تجزیه علیت و شاخص‌های تحمل به خشکی در گندم تحت شرایط کم‌آبیاری و سطوح مختلف نیتروژن

شاخص‌های تحمل به خشکی گندم، ضرایب همبستگی صفات با عملکرد دانه و نیز تفکیک اثرات مستقیم و غیر مستقیم صفات از طریق تجزیه علیت در تحقیقی که بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی و به صورت اسپلیت پلات در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به اجرا در آمده، مورد بررسی قرار گرفت. آبیاری به عنوان کرت اصلی در چهار سطح (شرایط دیم، 95، 151 و 207 میلی‌متر آب آبیاری) و مقادیر نیتروژن به عنوان کرت فرعی در پنج سطح (صفر، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) منظور گردید. مقادیر عملکرد دانه،کاه وکلش، عملکرد بیولوژیکی، درجه باردهی، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه اندازه‌گیری و تعیین شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به ترتیب با شاخص برداشت (** 969/0 r =)، درجه باردهی (** 952/0 r =)، کاه و کلش (** 904/0 r =)، ارتفاع بوته (** 904/0 r =)، عملکرد بیولوژیک (** 824/0 r =)، تعداد سنبله در متر مربع (** 817/0 r =)، تعداد دانه در سنبله (** 773/0 r =) و وزن هزار دانه (** 612/0 r =) همبستگی مثبت و معنی‌دار دارد. در تعیین اثر مستقیم وغیر مستقیم صفات موثر بر عملکرد دانه (داده‌های دو سال، چهار سطح آبیاری و پنج میزان نیتروژن) از طریق تجزیه علیت نشان داده شد که به ترتیب تعداد سنبله در متر مربع و تعداد دانه در سنبله، مهم‌ترین عامل موثر در عملکرد دانه هستند و ضریب همبستگی مثبت ومعنی‌دار ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و تعداد سنبله در متر مربع با عملکرد ناشی از اثرات مثبت غیر مستقیم کاه وکلش و تعداد دانه در سنبله است. بررسی شاخص‌های تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (tol)، شاخص بهره‌وری متوسط (mp)، میانگین هندسی بهره‌وری (gmp)، شاخص تحمل تنش (sti) و شاخص میانگین هارمونیک (hm) نشان داد که سطح تنش 66 درصد آبیاری کامل و 90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در بهبود بهره‌وری آب آبیاری برتری دارد.